Ọkwa oke osimiri na-arị elu: ihe iyi egwu n'ọdịniihu nye ndị bi n'ụsọ osimiri

• Banyere chepụtara:
• Aha onye edemede

  Quantumrun ịhụ ụzọ
• January 21, 2022

Nchịkọta nghọta

Oke oke osimiri na-arị elu, nke ihe ndị dị ka mgbasawanye okpomọkụ na nchekwa mmiri nke mmadụ na-ebute, na-etinye nnukwu ihe iyi egwu nye obodo ndị dị n'ụsọ oké osimiri na mba ndị dị n'àgwàetiti. A na-atụ anya ihe ịma aka gburugburu ebe obibi a ka ọ gbanwee akụ na ụba, ndọrọ ndọrọ ọchịchị, na ọha mmadụ, yana mmetụta ndị nwere ike ịmalite site na mfu nke ụlọ na ala dị n'ụsọ oké osimiri ruo n'ịgbanwe n'ahịa ọrụ yana ụbara ọchịchọ maka mbelata mgbanwe ihu igwe. N'agbanyeghị echiche ọjọọ ahụ, ọnọdụ ahụ na-enyekwa ohere maka ime mgbanwe nke ọha mmadụ, gụnyere mmepe nke teknụzụ na-eguzogide mmiri, iwu ihe nchebe dị n'ụsọ oké osimiri, na ikike maka ụzọ na-adịgide adịgide maka ọrụ akụ na ụba na ụlọ ọrụ mmepụta ihe.

Ọnọdụ ịrị elu oke osimiri

N'ime iri afọ ndị na-adịbeghị anya, oke osimiri na-arị elu. Ụdị na nha ọhụrụ emela ka data e ji amụ ịrị elu oke osimiri, nke niile na-akwado ọnụego ịrị elu ngwa ngwa. N'ime iri afọ ndị na-abịanụ, ịrị elu a ga-enwe mmetụta dị ukwuu na obodo ndị dị n'ụsọ oké osimiri, ndị ụlọ ha na ala ha nwere ike ịdaba na-adịgide adịgide n'okpuru oke mmiri dị elu ma ọ bụrụ na omume a na-aga n'ihu.

Data ndị ọzọ ekwela ka ndị ọkà mmụta sayensị ghọta nke ọma ndị ọkwọ ụgbọ ala n'azụ ịrị elu oke osimiri. Onye ọkwọ ụgbọ ala kachasị ukwuu bụ mgbasawanye okpomọkụ, ebe oke osimiri na-ekpo ọkụ, na-eme ka mmiri dị ntakịrị; nke a na-eme ka mmiri gbasaa, ya mere, na-ebuli oke osimiri. Okpomọkụ na-arị elu n'ụwa sokwa na-agbaze glaciers n'ụwa niile na agbazekwa ice nke Greenland na Antarctica.

Enwekwara nchekwa mmiri nke ala, ebe ntinye aka nke mmadụ na usoro mmiri na-eduga n'ọtụtụ mmiri na-emecha gaa n'oké osimiri, kama ịnọrọ n'elu ala. Nke a na-enwe mmetụta dị ukwuu na ịrị elu oke osimiri karịa ọbụna akwa ice Antarctic na-agbaze, n'ihi nrigbu mmadụ na-erigbu mmiri n'ime ala maka ịgba mmiri.

Ndị ọkwọ ụgbọ ala ndị a niile etinyela aka na ịrị elu 3.20mm a na-ahụ anya kwa afọ n'etiti 1993-2010. Ndị ọkà mmụta sayensị ka na-arụ ọrụ na ụdị ha, mana ruo ugbu a (dị ka nke 2021), amụma ndị ahụ adịghị njọ n'ụwa niile. Ọbụna amụma ndị nwere nchekwube ka na-egosi na ịrị elu oke osimiri ga-eru ihe dịka 1m kwa afọ na 2100.

Mmetụta na-emebi emebi

Ndị mmadụ bi n'àgwàetiti na n'ụsọ oké osimiri ga-enwe mmetụta kasịnụ, n'ihi na ọ bụ nanị oge tupu ha atụfuo ala na ụlọ ha n'oké osimiri. Ụfọdụ mba agwaetiti nwere ike ịpụ n'anya n'ihu mbara ala. Ihe ruru nde mmadụ 300 nwere ike ibi n'okpuru ọkwa oke ide mmiri kwa afọ site na 2050.

Enwere ọtụtụ azịza maka ọdịnihu a. Otu nhọrọ bụ ịkwaga n'ala dị elu, ọ bụrụ na ọ dị, mana nke ahụ na-ebu ihe egwu ya. Ihe nchebe nke dị n'ụsọ oké osimiri, dị ka mgbidi oké osimiri, nwere ike ichebe ebe ndị dị ala, ma ndị a na-ewe oge na ego iji wuo ya ma nwee ike ime ka ọ ghara ịdị mfe ka ọkwa oke osimiri na-aga n'ihu.

A ga-emetụta akụrụngwa, akụ na ụba, na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ma n'ebe ndị na-adịghị ike ma n'ebe ndị na-agaghị ahụ otu inch nke oke osimiri. Akụkụ niile nke ọha mmadụ ga-enwe mmetụta ịkụ aka na-esite na idei mmiri dị n'ụsọ oké osimiri, ma ọ bụ nsonaazụ akụ na ụba dị mfe ma ọ bụ nke na-emetụta ndị mmadụ. Mmụba ọkwa oke osimiri ga-ebute nnukwu nsogbu mmadụ n'ime ndụ mmadụ niile taa.

Mmetụta nke ịrị elu oke osimiri

Mmetụta sara mbara nke ịrị elu ọkwa oke osimiri nwere ike ịgụnye: 

• Ọchịchọ maka ọrụ ụlọ ọrụ mmepụta ihe iji wuo ma ọ bụ idobe mgbidi oké osimiri na ihe nchebe ndị ọzọ dị n'ụsọ oké osimiri. 
• Companieslọ ọrụ inshọransị na-abawanye ọnụego ha maka akụrụngwa ndị dị n'akụkụ mpaghara ndị dị n'ụsọ oké osimiri na ụlọ ọrụ ndị ọzọ na-ewepụ kpamkpam n'ókèala ndị ahụ. 
• Ndị mmadụ bi n'ebe ndị nwere nnukwu ihe ize ndụ na-akwaga n'ime ime obodo, na-eme ka ọnụ ahịa ụlọ na mpaghara dị n'ụsọ oké osimiri daa na ọnụ ahịa ihe onwunwe dị n'ime ala na-ebili.
• Imefu na nyocha sayensị na akụrụngwa iji luso okpomoku zuru ụwa ọnụ na-abawanye nke ukwuu.
• Ụlọ ọrụ, dị ka njem nlegharị anya na ịkụ azụ, bụ ndị na-adabere na mpaghara ndị dị n'ụsọ oké osimiri, na-enwe nnukwu mfu, ebe akụkụ dị ka ihe owuwu na ọrụ ugbo n'ime ime obodo nwere ike ịhụ ọganihu n'ihi ọchịchọ nke akụrụngwa ọhụrụ na mmepụta nri.
• Isi ihe dị mkpa n'imepụta amụma na mmekọrịta mba ụwa, ka mba dị iche iche na-alụso ọgụ megide ihe ịma aka nke mbelata mgbanwe ihu igwe, atumatu ngbanwe, na ikike maka ịkwaga ihu igwe na-ebute.
• Mmepe na ntinye nke teknụzụ na-egbochi idei mmiri na njikwa mmiri, na-eduga n'ịgbanwe n'ihe nyocha sayensị na mbọ mmepe.
• Mbelata nke ọrụ ndị dị n'ụsọ osimiri yana ịrị elu nke ọrụ metụtara mmepe ime obodo, mbelata mgbanwe ihu igwe, na mbọ mgbanwe.
• Ọnwụ nke gburugburu ebe obibi na ihe dị iche iche dị ndụ n'ụsọ oké osimiri, ebe ọ na-ekekwa gburugburu mmiri mmiri ọhụrụ, na-agbanwe nguzozi nke ndụ mmiri na nke nwere ike ibute mpụta niche ọhụrụ gburugburu ebe obibi.

Ajụjụ ndị a ga -atụle

• Kedu ụdị usoro kwesịrị ịdị na-anabata ndị gbara ọsọ ndụ site n'ịkwalite elu oke osimiri?
• Ị kwenyere na ihe nchebe dị n'ụsọ oké osimiri dị ka dikes na levees nwere ike zuru ezu iji chebe ụfọdụ n'ime ebe ndị na-adịghị ike site na elu oke osimiri?
• Ị kwenyere na mmemme ndị dị ugbu a iji belata ihe ọkụkụ na iji nwayọọ na-ekpo ọkụ n'ụwa zuru ezu iji mee ka ọnụ ọgụgụ ịrị elu nke oke osimiri kwụsịlata?