Te tangata whenua o te ao: te whakaora i nga iwi

Mai i te 18 o ona tau, Lenneal Henderson, He Ahorangi a te Kawanatanga i te Kareti o Wiremu raua ko Meri, kua ngana ki te wehe atu i te motu i te iti rawa kotahi i te tau ki te mahi me nga kaupapa kaupapa here a te iwi penei i te kaha, te ahuwhenua, te rawakore me te hauora. I runga i tenei wheako, e kii ana a Henderson, "na reira i mohio ai ahau ki te hononga i waenga i taku kirirarau me te kirirarau o nga tangata o etahi atu whenua." He rite ki te hononga a Henderson ki te ao, he rangahau i puta i mua tata nei BBC World Service i te Paenga-whāwhā 2016 e kii ana he maha ake nga tangata kei te timata ki te whakaaro ki te ao, kaua ki te motu.

I tangohia te rangahau i waenga o Hakihea 2015 me Paenga-whawha 2016 me tetahi roopu i karangahia Karapa Globe Neke atu i te 15 tau e whakahaere ana i enei rangahau. Ko te whakatau a te purongo i kii "I roto i nga whenua 18 katoa i paataihia tenei patai i te tau 2016, ko te pooti e kii ana neke atu i te haurua (51%) e kite ana i a raatau ano he tangata whenua nui atu i nga tangata whenua o to ratau whenua" engari e 43% i tautuhia i te motu. I te piki haere o tenei ahuatanga mo te tangata whenua o te ao, ka kite tonu tatou i te timatanga o te huringa o te ao huri noa i te ao mo nga take penei i te rawakore, te mana wahine, te matauranga, me te huringa o te rangi.

I kii a Hugh Evans, he kaikawe nui me te wiri i roto i te kaupapa tangata whenua o te ao i a TED Talk i te ava‘e Eperera, “tei te huru o te oraraa a muri a‘e o te ao nei i nia i te huiraatira o te ao nei”. I te tau 2012, i whakaturia e Evans te Tangata Ao whakahaere, e whakatairanga ana i nga mahi o te ao ma te waiata. Neke atu i te 150 nga whenua rereke tenei whakahaere, engari kei te oati ahau ka korero ake ahau mo tera i roto i te wa poto.

He aha te tangata whenua?

E ai ki a Henderson te tangata whenua o te ao me te patai ki a koe ano "me pehea e taea ai e au te whai waahi ki te ao me te ao ki tenei whenua?" Kosmos Journal e kii ana ko "te tangata whenua o te ao he tangata e mohio ana kei roto ia i tetahi hapori hou o te ao me ana mahi ka whai hua ki te hanga i nga tikanga me nga tikanga o tenei hapori." Mena karekau tetahi o enei whakamaramatanga e pa ana ki a koe, he rawe te whakahaere o te Tangata Whenua o te Ao ataata o nga tangata rereke e whakatau ana he aha te tikanga o te tangata whenua.

He aha te take i puta ai te kaupapa o te ao inaianei?

Ina korero tatou mo tenei nekehanga e tupu ana i teie nei me maumahara tatou kua maanu haere mai i nga tau 40 me te 50 me te timatanga o te United Nations i te tau 1945 me te nekehanga a Eisenhower ki te hanga taone tuahine i te tau 1956. Na, he aha tatou e kite ana i te tino paoho me te whai motini i nga wa o mua he maha nga tau? Ka taea pea e koe te whakaaro mo nga whakaaro takirua ...

Nga Take o te Ao

Ko te rawakore he take o te ao. Ehara tenei i te ariā hou, engari he tino hou, he mea whakahihiri te tumanako ka taea te whakamutu i te tino rawakore. Hei tauira, ko te whainga o naianei a Global Citizen ko te whakamutu i te tino rawakore hei te tau 2030!

E rua atu nga take e pa ana ki nga tangata katoa o te ao ko nga mana wahine me nga mana whanau. Ko nga wahine huri noa i te ao kei te mamae tonu i te kore matauranga na te kaha o te marena tamariki. I tua atu, e ai ki te Te Moni Moni a Te Kotahitanga o nga Whenua o te Ao, “i te mau mahana atoa i roto i te mau fenua navai ore, e 20,000 18 tamahine i raro a‘e i te XNUMX matahiti te fanauraa.” Taapirihia nga haputanga kare i whanau mai na te mate o te whaea, na te materoto kore ranei, a he maha noa atu. Ko enei hapu katoa kaore i whakaarohia he maha nga wa e whakaiti ana i te kaha o te kotiro ki te whai i te matauranga me te piki haere o te rawakore.

I muri mai, ko te matauranga ko tana ake kaupapa o te ao. Ahakoa he kore utu nga kura a te iwi mo nga tamariki, karekau etahi o nga whanau e whai rawa ki te hoko kakahu, pukapuka ranei. Ko etahi ka hiahia kia mahi nga tamariki, kaua ki te haere ki te kura kia nui ai te moni a te whanau hei hoko kai. Ano, ka taea e koe te kite me pehea te mutunga o enei raru katoa o te ao ki te morphing tahi iti ki te hanga i tenei porohita nanakia.

Ka mutu, ka tere haere te hurihanga o te rangi hei whakatuma, a ka haere tonu te kino ki te kore e taea e tatou te mahi i te ao. Mai i nga tauraki i te Tuhinga o mua ki te wera ngaru i roto i te Arctic te ahua nei kei te pakaru to tatou ao. Ko te mea ka mutu taku kumea i aku makawe he pehea ahakoa kei te puta enei mea katoa, kei te haere tonu te keri hinu me te tahuna, na te mea karekau he tangata e whakaae ki tetahi mea, kaore matou e mahi i tetahi mea. Ko te ahua o te raru e karanga ana ki nga tangata o te ao ki ahau.

Uru Uru Ipurangi

Ko te ipurangi e whakarato ana i nga korero tere ake i nga wa i riro mai i a tatou hei hapori. He tino uaua ki te whakaaro me pehea i ora ai matou me te kore a Google i tenei wa (ko te mea ko google kua tino nui hei kupumahi e kii ana. I te mea ka kaha ake te uru atu ki nga korero o te ao ma nga paetukutuku me nga miihini rapu penei i a Google, kei te mohio nga tangata huri noa i te ao.

I tua atu, na te paetukutuku o te ao kei o tatou maihao, ka ngawari te korero o te ao ki te huri i to rorohiko. Ko te paapori pāpori, te imeera me te korerorero ataata ka taea e nga tangata o te ao katoa te korero i roto i nga hēkona. Ko tenei whakawhitiwhitinga papatipu ngawari ka nui ake te tumanako mo te tangata whenua mo nga ra kei mua.

He aha kei te tupu ke?

Tuahine Tuahine

Taone tuahine he kaupapa hei whakatairanga i te tohu tangata whenua. Ko nga taone o Amerika e hono ana ki tetahi "taone tuahine" i tetahi whenua rereke ki te hanga whakawhitinga ahurea me te mahi tahi ki a raatau mo nga take e pa ana ki nga taone e rua.

Ko tetahi tauira o enei hononga i whakamaramatia e Henderson ko te whanaungatanga a te tuakana i waenganui i California me Chile mo te "whakangao karepe me te waina, e awhina ana i nga ahumahi o nga whenua e rua, na reira ko nga tangata e mahi ana i aua umanga tae atu ki nga kaihoko me nga kaihoko. aua hua.”

Ko tenei momo mahi tahi ka ngawari ake te nui atu o nga korero i waenga i nga whenua me te awhina ki te whanui i nga tirohanga a te tangata mo nga take o te ao. Ahakoa kei te haere tonu tenei kaupapa mai i te 50's, ko ahau anake i rongo mo te wa tuatahi na Henderson. I runga i te nui ake o te panuitanga, ka ngawari te horapa o te kaupapa ki tua atu o nga ahumahi me nga mahi torangapu ki roto i nga hapori me te punaha kura i roto i nga tau torutoru.

Tangata Ao

I oati ahau ka nui ake taku korero mo te whakahaere Tangata Whenua o te Ao, a inaianei kei te whakamahere ahau ki te whai i taua oati. Ko te huarahi e mahi ai tenei whakahaere ka taea e koe te whiwhi tikiti konohete i kohaina e te kaihaka, ka whiwhi tikiti ranei ki te huihuinga Global Citizen i New York City ka mahia ia tau. I tenei tau kua pahure ake nei, i tu ano he hakari ki roto Mumbai, India e 80,000 nga tangata i tae mai.

I tenei tau i te taone nui o Niu Ioka ko Rihanna, Kendrick Lamar, Selena Gomez, Meiha Lazer, Metallica, Usher me Ellie Goulding me nga ope tae atu ki a Deborrah-Lee, Hugh Jackman, me Neil Patrick Harris. I Inia, ko Chris Martin o Coldplay me te kaiwaiata a Jay-Z i mahi.

Ko te paetukutuku Global Citizen e whakanui ana i nga whakatutukitanga o te huihuinga 2016 e kii ana na te huihuinga "47 nga here me nga panui $1.9 piriona kua whakaritea kia eke ki te 199 miriona taangata." I kawea mai e te hakari o Inia e 25 nga whakaritenga e tohu ana "he haumi tata ki te $6 piriona kua whakaritea hei pa ki te 500 miriona taangata."

Ahakoa kei te puta kee nga mahi penei, he nui tonu te mahi hei nga wa kei te heke mai hei whakamutu i te tino rawakore o te ao. Heoi, ki te koha tonu nga kaihaka rongonui i etahi o o ratou wa me te roa tonu o te whakahaerenga kia kaha ake nga mema kaha ki taku whakaaro ka tino taea tera whainga.