ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနှင့် လူ့ခန္ဓာကိုယ်- လူများသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို ဆိုးရွားစွာ လိုက်လျောညီထွေရှိနေကြသည်။

• Author:
• စာရေးသူနာမည်

  Quantumrun Foresight
• စက်တင်ဘာလ 25, 2023

ဝိပဿနာ အကျဉ်းချုပ်

ကြီးထွားလာသော သုတေသနအဖွဲ့တစ်ခုသည် လူသားတို့၏ကျန်းမာရေးအပေါ် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု၏ဆိုးရွားသောသက်ရောက်မှုများကို မီးမောင်းထိုးပြသည်။ ကမ္ဘာ့အပူချိန်များ တိုးလာခြင်းကြောင့် လူများသည် အပူဒဏ်၊ ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ခြင်းနှင့် အခြားအပူရှိန်ကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာများကို ပိုမိုဖြစ်လွယ်စေသည်။ လေထုညစ်ညမ်းမှုသည် အသက်ရှုလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများနှင့် အရေပြားဆိုင်ရာ အခြေအနေများကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး ယခင်ရှိပြီးသား ကျန်းမာရေးပြဿနာများကို ပိုမိုဆိုးရွားစေသည်။

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနှင့် ခန္ဓာကိုယ်ပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ အကြောင်းအရာ

1850-1900 ခုနှစ် စက်မှုခေတ်မတိုင်မီကာလနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ကမ္ဘာမြေ၏ မျက်နှာပြင်အပူချိန်သည် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် 1.09°C (0.95-1.20°C အတွင်း ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့်) မြင့်တက်လာပါသည်။ ကမ္ဘာ့အပူချိန်သည် ၁ ဒသမ ၅ မှ ၂ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်သို့ ဆက်လက်ရောက်ရှိနေသဖြင့် ပြင်းထန်သောရာသီဥတုဖြစ်စဉ်များ၊ ကျယ်ပြန့်သော မျိုးသုဉ်းပျောက်ကွယ်မှု၊ စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးနှင့် ရေဖူလုံရေးအပေါ် သိသိသာသာ သက်ရောက်မှုများအပြင် လူမှုစီးပွား ရေးဆိုင်ရာ အနှောက်အယှက်များစွာ ရှိလာနိုင်သည်။ ယခုအချိန်အထိ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် ဆောင်ရွက်ချက်များသည် ဆက်စပ်စိန်ခေါ်မှုများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် လုံလောက်မှုမရှိသေးပေ။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ အစိုးရဌာနဆိုင်ရာအဖွဲ့ (IPCC) မှ ပံ့ပိုးပေးသည့် အဖြစ်အပျက်အများစုသည် 1.5 ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့အပူချိန်သည် 2°C အဆင့်ထက်ကျော်လွန်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ 

ထိုအဆိုအရ အမျိုးသမီးကျန်းမာရေးဂျာနယ်ရာသီဥတုနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ပြောင်းလဲမှုများ (CECs) သည် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာရင့်ကျက်မှု၊ မွေးဖွားမှု၊ ကိုယ်ဝန်ရလဒ်များ၊ မွေးကင်းစကလေးကျန်းမာရေး၊ နို့တိုက်ချိန်နှင့် သွေးဆုံးချိန်တို့ကို လွှမ်းမိုးနိုင်သည်။ အပူချိန်မြင့်တက်လာခြင်း၊ လေထုညစ်ညမ်းမှုများပြားခြင်း၊ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်နှင့် လေထုအတွင်းရှိ အဆိပ်အတောက်များနှင့် အစားအစာစနစ်များသည် ကင်ဆာကဲ့သို့သောရောဂါများကို ပိုမိုခံနိုင်ရည်ရှိစေသော အရေပြားအဏုဇီဝပိုးများကို အားနည်း၍ ကွဲပြားမှုလျော့နည်းစေသည်။ ထို့အပြင် ရေကြီးခြင်း၊ တောမီးနှင့် ဟာရီကိန်းများကဲ့သို့သော ပြင်းထန်သောရာသီဥတုဖြစ်ရပ်များသည် အရေပြားဆိုင်ရာပြဿနာများ မြင့်တက်လာခြင်းနှင့် ဆက်စပ်လျက်ရှိသည်။

အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေတယ်။

ထိုအဆိုအရ နိုင်ငံတကာပတ်ဝန်းကျင် သုတေသနနှင့် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဂျာနယ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရာသီသွေး၏ပျမ်းမျှအသက် (ပထမရာသီလာချိန်) သည် အစားအစာရရှိနိုင်မှု ရပ်တန့်ခြင်း၊ အာဟာရဆိုင်ရာအချက်များ သို့မဟုတ် အဆိပ်အတောက်များနှင့် လေထုညစ်ညမ်းမှုများနှင့် ထိတွေ့မှုပိုများခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့အပြင်၊ 2022 တွင်ထုတ်ဝေသောလေ့လာမှုတစ်ခု အမျိုးသမီးကျန်းမာရေးဂျာနယ် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ကလေးမွေးဖွားမှု ၃၃ သန်းနီးပါးကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းဖြင့် အပူနှင့် လမစေ့ဘဲမွေးဖွားခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန်နည်းခြင်းနှင့် ကလေးမွေးဖွားခြင်းကြား ဆက်စပ်မှုကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ 

မိခင်နို့တွင် ပတ်ဝန်းကျင်ညစ်ညမ်းမှုများ ပါဝင်နေသောကြောင့် နို့တိုက်ခြင်းကိုလည်း ထိခိုက်နိုင်သည်။ Lipophilic ညစ်ညမ်းမှု (အဆီ သို့မဟုတ် lipid တွင်ပျော်ဝင်သော) သည် ၎င်းတို့၏ အစာခြေစနစ်မှတစ်ဆင့် မွေးကင်းစကလေးငယ်တစ်ဦးကို စားသုံးမိသောအခါ သိသာထင်ရှားသော ထိခိုက်မှုဖြစ်စေနိုင်သည်။ နောက်ဆုံးအနေဖြင့်၊ CECs များသည် အမျိုးသမီးများ၏ endocrine-disrupting chemicals (EDCs) နှင့် ထိတွေ့မှုကို မြင့်တင်စေပြီး သားအိမ်၏လုပ်ဆောင်ချက်ကို လျော့ကျစေကာ သွေးဆုံးချိန်စောစေနိုင်သည်။

ဤအတောအတွင်း၊ 2022 သုတေသနတစ်ခုထုတ်ဝေခဲ့သည်။ အရေပြားရောဂါဗေဒ၏အင်တာနေရှင်နယ်ဂျာနယ် ထိခိုက်စေသော အရေပြားအဏုဇီဝပိုးများသည် အရေပြားရောဂါများအပါအဝင် အရေပြားရောဂါများ၏ ပျံ့နှံ့မှုနှင့် ပြင်းထန်မှုအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်ကြောင်း ညွှန်ပြနေပါသည်။ ထို့အပြင် ပြင်းထန်သော ရာသီဥတုဖြစ်စဉ်များ မြင့်တက်လာခြင်းသည် ကူးစက်ရောဂါများ၊ ရေနှစ်မြှုပ်ခြင်းဆိုင်ရာ ဒဏ်ရာများ၊ အရေပြားယားယံစေသော အရာများနှင့် ထိတွေ့မှုနှင့် နဂိုရှိပြီးသား အရေပြားဆိုင်ရာ အခြေအနေများ ပိုမိုဆိုးရွားလာမှုကဲ့သို့သော အရေပြားဆိုင်ရာ ပြဿနာများ ဖြစ်ပွားမှုကို အထောက်အကူဖြစ်စေနိုင်သည်။ 

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနှင့် ခန္ဓာကိုယ်ပြောင်းလဲမှုများ၏ သက်ရောက်မှုများ

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနှင့် ခန္ဓာကိုယ်ပြောင်းလဲမှုများ၏ ကျယ်ပြန့်သောသက်ရောက်မှုများ ပါဝင်နိုင်သည်- 

• ပြင်းထန်သော အရေပြားရောဂါများနှင့် ပန်းနာရင်ကျပ်နှင့် နာတာရှည် လေပြွန်ကျဉ်းရောဂါ (COPD) ကဲ့သို့သော ပြင်းထန်သော အရေပြားရောဂါများနှင့် ဆက်စပ်ရောဂါများကြောင့် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစရိတ်များ တိုးမြင့်လာသည်။
• စိတ်ကျရောဂါ၊ စိတ်ကျရောဂါနှင့် အခြားသော စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာများ တိုးပွားနှုန်းများလာသည်။
• ပြောင်းလဲလာသော မိုးရွာသွန်းမှုပုံစံများနှင့် အစားအစာမလုံခြုံခြင်း၊ အာဟာရချို့တဲ့ခြင်းနှင့် အခြားအာဟာရချို့တဲ့မှုတို့ကို ဖြစ်စေသော ရာသီဥတုဆိုင်ရာ အကြောင်းအချက်များ။
• ကုန်ထုတ်စွမ်းအား ကျဆင်းခြင်းနှင့် ပြင်ပအလုပ်သမားများအတွက် မကြာခဏ အနားယူခြင်း။
• ပူနွေးသော အပူချိန်သည် ရောဂါပိုးမွှားများ ပျံ့နှံ့မှုကို အထောက်အပံ့ဖြစ်စေသော အခြေအနေများကို ဖြစ်ပေါ်စေသောကြောင့် ကူးစက်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ မြင့်မားသည်။
• အပူဒဏ်နှင့် ဆက်စပ်သော အကြောင်းရင်းများကြောင့် အချို့သော ဒေသများတွင် သေဆုံးမှုနှုန်း တိုးလာကာ အလားအလာရှိသော ရာသီဥတု ရွှေ့ပြောင်းမှုနှင့် ရာသီဥတု ဒုက္ခသည်များ မြင့်တက်လာမှုတို့ကို ဖြစ်စေသည်။
• ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှုကို တားဆီးရန်နှင့် ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကို အရှိန်မြှင့်ရန် ရေရှည်တည်တံ့သော အလေ့အကျင့်များကို မြှင့်တင်သည့် အစိုးရမူဝါဒများ။
• အပူ-လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင်နှင့် စောင့်ကြည့်ရေးနည်းပညာများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် အဖွဲ့အစည်းများအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။

စဉ်းစားရန်မေးခွန်းများ

• ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုက သင့်ကျန်းမာရေးကို ဘယ်လိုထိခိုက်စေလဲ။
• CEC များကြောင့် ဆိုးရွားလာသော ပြည်တွင်းကျန်းမာရေး တိုင်းတာမှုများ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာစေရန် အစိုးရများနှင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ မည်သို့ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်မည်နည်း။