သဲတူးဖော်မှု- သဲတွေအကုန်ပျက်သွားရင် ဘာဖြစ်မလဲ။

• Author:
• စာရေးသူနာမည်

  Quantumrun Foresight
• နိုဝင်ဘာလ 2, 2023

ဝိပဿနာ အကျဉ်းချုပ်

လူဦးရေတိုးပွားမှုနှင့် မြို့ပြဖြစ်ထွန်းမှုတို့ကြောင့် ကမ္ဘာ့သဲဝယ်လိုအား တိုးလာခြင်းသည် သဘာဝအရင်းအမြစ်များကို အလေးပေးလျက်ရှိပြီး သဲသုံးစွဲမှုသည် ၎င်း၏ ဖြည့်ဆည်းမှုထက် သာလွန်နေသည်။ ကုလသမဂ္ဂ Environment Programme မှ မီးမောင်းထိုးပြထားသည့် စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းမဲ့ အမြတ်ထုတ်မှုသည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ဟန်ချက်ညီမှုကို ခြိမ်းခြောက်နေပြီး တင်းကျပ်သော သဲတူးဖော်မှုဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းများကို လိုက်နာရန် နိုင်ငံများကို တိုက်တွန်းထားသည်။ သတ္တုတွင်းတူးခြင်း၏ ဆိုးရွားသော ဂေဟစနစ်ဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုများသည် ပြောင်းလဲလာသော မြစ်လမ်းကြောင်းများနှင့် အရှေ့တောင်အာရှကဲ့သို့ ဒေသများတွင် ရေငန်ဝင်ရောက်ခြင်းများတွင် ထင်ရှားပါသည်။ အဆိုပြုထားသော ဖြေရှင်းချက်များသည် သဲသောင်လုပ်ငန်းအပေါ် အခွန်ကောက်ခံခြင်းနှင့် ကြီးထွားနေသော "သဲအကျပ်အတည်း" နှင့် ၎င်း၏ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ဂယက်ရိုက်ခတ်မှုများကို လျော့ပါးသက်သာစေရန် အခြားရွေးချယ်စရာ၊ ရေရှည်တည်တံ့သော ဆောက်လုပ်ရေးပစ္စည်းများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ပံ့ပိုးပေးခြင်းတို့ပါဝင်သည်။

သဲတူးဖော်ရေးကိစ္စ

သဲသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အမြတ်ထုတ်ဆုံးသော သဘာဝသယံဇာတများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သော်လည်း ၎င်း၏အသုံးပြုမှုကို စည်းကမ်းမဲ့စွာ သုံးစွဲနေသောကြောင့် လူများက ၎င်းကို အစားထိုးနိုင်သည်ထက် ပိုမိုမြန်ဆန်စွာ စားသုံးနေကြပါသည်။ ကုလသမဂ္ဂပတ်ဝန်းကျင် အစီအစဉ် (UNEP) ၏ အစီရင်ခံစာတွင် ကမ်းခြေတူးဖော်မှု တားမြစ်ချက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း အပါအဝင် “သဲအကျပ်အတည်း” ကို ရှောင်ရှားရန် နိုင်ငံများအား အရေးပေါ် အရေးယူဆောင်ရွက်ရန် အကြံပြုထားသည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် ဖန်၊ ကွန်ကရစ်နှင့် ဆောက်လုပ်ရေးပစ္စည်းများ သုံးစွဲမှုသည် ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုအတွင်း သုံးဆတိုးလာသောကြောင့် သဲကိုထိန်းညှိခြင်းသည် အထူးအရေးကြီးပါသည်။ စွက်ဖက်မှုများ မပေါ်ပေါက်ပါက မြစ်များနှင့် ကမ်းရိုးတန်းများကို ပျက်စီးစေကာ ကျွန်းငယ်များကို ဖျက်ဆီးခြင်း အပါအဝင် အန္တရာယ်ရှိသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုများ တိုးလာနိုင်သည်။

ဥပမာအားဖြင့်၊ တောင်အာဖရိကတွင် သဲတူးဖော်မှုမှာ ပြဿနာဖြစ်လာသဖြင့် သဲတူးဖော်သူများသည် လိုင်စင်ရရန် လိုအပ်ပြီး သဲအတွက် စျေးပရီမီယံထပ်တိုးသည့် တင်းကျပ်သောဥပဒေများကို လိုက်နာရန် လိုအပ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း ဤစည်းမျဉ်းကြောင့် နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းတွင် တရားမဝင်သောင်တူးဖော်မှု များပြားလာသဖြင့် သဲတူးဖော်ခြင်းလုပ်ငန်းသည် ရင့်ကျက်လာပြီး တိမ်မြုပ်သွားစေသည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင်၊ စင်ကာပူတွင် ၎င်း၏အကန့်အသတ်ရှိသော သဲအရင်းအမြစ်များကို အလွန်အကျွံ ထုတ်ယူသုံးစွဲခြင်းကြောင့် နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းသဲတင်သွင်းသူဖြစ်လာခဲ့သည်။

အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေတယ်။

သဲတူးဖော်ခြင်း၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုများကို ကမ္ဘာနှင့်အဝှမ်း တွေ့မြင်ခံစားနိုင်သည်ဟု သိပ္ပံပညာရှင်အချို့က ဆိုသည်။ 2022 ခုနှစ်အထိ၊ သဲတူးဖော်မှုသည် မြစ်များလမ်းကြောင်းကို ပြောင်းလဲစေခဲ့ပြီး အနည်ထိုင်ခြင်း၊ လမ်းကြောင်းများပိတ်ဆို့ခြင်းနှင့် ငါးများ သန့်ရှင်းသောရေကို လက်လှမ်းမမီခြင်းတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ အရှေ့တောင်အာရှ၏ အရှည်ဆုံးမြစ်ဖြစ်သည့် မဲခေါင်မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသသည် သဲများအလွန်အကျွံထုတ်ယူမှုကြောင့် ရေငန်များ ကုန်းတွင်းပိုင်းသို့ ရွေ့လျားလာပြီး အပင်များနှင့် တိရစ္ဆာန်များ သေဆုံးခဲ့ရသည်။ အလားတူ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံရှိ ရေချိုမြစ်တစ်စင်းသည် သမုဒ္ဒရာရေများဖြင့် ပြည့်လျှံနေပြီး ယခင်က မိကျောင်းများ နေထိုင်နိုင်သော နေရာများသို့ ပို့ဆောင်ပေးခဲ့သည်။ 

သဲတူးဖော်မှုကို ထိန်းချုပ်ရန် အထိရောက်ဆုံးဖြေရှင်းချက်မှာ အော်ပရေတာများနှင့် တင်သွင်းသူများအပေါ် စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းများနှင့် အခွန်များ စည်းကြပ်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ကျွမ်းကျင်သူအချို့က ယုံကြည်ကြသည်။ သဲတင်သွင်းခြင်းကို တားမြစ်ခြင်းသည် အထောက်အကူဖြစ်နိုင်သော်လည်း ရေရှည်အကျိုးသက်ရောက်မှုများသည် မှောင်ခိုနှင့် အခြားတရားမဝင်ကျင့်စဉ်များဆီသို့ ဦးတည်သွားစေနိုင်သည်။ ယင်းအစား၊ ရပ်ရွာများရှိ သဲတူးဖော်ခြင်း၏ အလားအလာရှိသော လူမှုရေးနှင့် ဂေဟဗေဒဆိုင်ရာ ပျက်စီးမှုများကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားသည့် အခွန်နှုန်းထားသည် ကောင်းမွန်သော အစပျိုးမှုတစ်ခု ဖြစ်နိုင်သည်။ 

သဲတူးဖော်ခြင်း၏ဂယက်

သဲတူးဖော်ခြင်း၏ ကျယ်ပြန့်သောသက်ရောက်မှုများ ပါဝင်နိုင်သည်- 

• ကမ်းရိုးတန်းမြို့များနှင့် ကျွန်းများတွင် ရေလွှမ်းမိုးခြင်းကဲ့သို့သော သဲပျောက်ကွယ်သွားခြင်းကြောင့် ဂေဟစနစ်ပျက်စီးမှုများ တိုးများလာသည်။ ဤလမ်းကြောင်းသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့် ဒုက္ခသည်များ တိုးပွားလာနိုင်သည်။
• သဲပေါများသောနိုင်ငံများသည် သဲဈေးနှုန်းများ တိုးမြင့်လာခြင်းဖြင့် သဲရှားပါးမှုကို အခွင့်ကောင်းယူကာ ပိုမိုအဆင်ပြေသော ကုန်သွယ်မှုသဘောတူညီချက်များရရှိရန် ညှိနှိုင်းကြသည်။
• သဲကိုအစားထိုးရန်အတွက် အစုလိုက်အပြုံလိုက်ထုတ်လုပ်ထားသော ပြန်လည်အသုံးပြုပြီး စပ်စပ်ပစ္စည်းများကို သုတေသနပြုကာ စက်မှုပစ္စည်းထုတ်လုပ်သူများ၊
• သဲသယံဇာတနှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ခွဲဝေထားသော နိုင်ငံများသည် သဲတင်ပို့မှု အခွန်စည်းကြပ်မှုကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြသည်။ 
• သဲတူးဖော်သူများနှင့် ဆောက်လုပ်ရေးကုမ္ပဏီများသည် အလွန်အကျွံအမြတ်ထုတ်ခြင်းအတွက် ကြီးကြီးမားမား စည်းကြပ်ခြင်း၊ အခွန်ကောက်ခံခြင်းနှင့် ဒဏ်ရိုက်ခြင်းခံရသည်။
• ဇီဝပြိုကွဲပျက်စီးနိုင်သော၊ ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်ပြီး ရေရှည်တည်တံ့နိုင်သည့် ဓာတုအဆောက်အအုံဆိုင်ရာပစ္စည်းများကို သုတေသနပြုသည့် ကုမ္ပဏီများစွာရှိသည်။

မှတ်ချက်ပေးရန်မေးခွန်းများ

• သဲတူးဖော်မှုကို ဘယ်လိုထိန်းချုပ်ပြီး စောင့်ကြည့်နိုင်မလဲ။
• သဲများ ပျောက်ကွယ်သွားခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သော အခြားသော ဂေဟဗေဒ ဘေးအန္တရာယ်များကား အဘယ်နည်း။