လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိသော သုတေသန- ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ သုတေသန၊ လုံခြုံရေးနှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းအကြား ဆက်စပ်မှုကို ပြန်လည်စဉ်းစားရန် လိုအပ်ပါသလား။

• Author:
• စာရေးသူနာမည်

  Quantumrun Foresight
• ဧပြီလ 11, 2022

ဝိပဿနာ အကျဉ်းချုပ်

Gain-of-Function (GOF) သုတေသနသည် မျိုးဗီဇ၏လုပ်ဆောင်မှုကိုပြောင်းလဲစေသော ဗီဇပြောင်းလဲမှုများကို စိတ်ဝင်တစားရှာဖွေစူးစမ်းမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ရောဂါများကိုနားလည်ရန်နှင့် ကြိုတင်ကာကွယ်ရေးအစီအမံများပြုလုပ်ရာတွင် အရေးပါသောကိရိယာတစ်ခုဖြစ်လာသော်လည်း ၎င်းသည် သိသာထင်ရှားသောဘေးကင်းရေးနှင့်လုံခြုံရေးဆိုင်ရာစိုးရိမ်မှုများကိုတင်ပြပါသည်။ GOF ၏ကျယ်ပြန့်သောအသုံးချမှုများသည် ပလပ်စတစ်အမှိုက်များကို ဓာတုလောင်စာအဖြစ်ပြောင်းလဲခြင်းမှ ဇီဝလက်နက်များအဖြစ် မြင့်မားသောပစ်မှတ်ထားသောရောဂါများဖန်တီးခြင်းအထိ အလားအလာရှိသောအခွင့်အလမ်းများနှင့် စိုးရိမ်ဖွယ်ရာအန္တရာယ်များကိုဖော်ပြသည်။ သို့သော်၊ ဤသုတေသန၏ရေရှည်အကျိုးဆက်များသည် အစိုးရနှင့်စက်မှုလုပ်ငန်းများမှ ဂရုတစိုက်ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန်နှင့် တာဝန်ယူမှုရှိသောစီမံခန့်ခွဲမှုကို လိုအပ်ပါသည်။

Gain-of-function ဆက်စပ်မှု

GOF သည် မျိုးဗီဇ သို့မဟုတ် ပရိုတင်း၏ လုပ်ဆောင်မှု သို့မဟုတ် ဖော်ပြမှုပုံစံကို ပြောင်းလဲစေသည့် ဗီဇပြောင်းလဲမှုများကို စစ်ဆေးသည်။ Loss-of-function ဟုခေါ်သော ဆက်စပ်ချဉ်းကပ်မှုတစ်ခုတွင် မျိုးဗီဇကို နှိမ်နှင်းခြင်းနှင့် ၎င်းမပါဘဲ သက်ရှိများ ဖြစ်ပျက်နေသည်ကို စောင့်ကြည့်ခြင်း ပါဝင်သည်။ မည်သည့်သက်ရှိမဆို စွမ်းရည်အသစ်များ သို့မဟုတ် ဂုဏ်သတ္တိများ တီထွင်နိုင်သည် သို့မဟုတ် သဘာဝရွေးချယ်မှု သို့မဟုတ် သိပ္ပံနည်းကျ စမ်းသပ်မှုများမှတစ်ဆင့် လုပ်ဆောင်နိုင်သည် ။ သို့သော်လည်း၊ မျိုးဆက်သစ်ကာကွယ်ဆေးများနှင့် ဆေးဝါးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးတွင် အသုံးဝင်သော်လည်း၊ GOF သိပ္ပံနည်းကျ စမ်းသပ်မှုများသည် ဘေးကင်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများကို သိသာထင်ရှားစွာ တင်ပြနိုင်သည်။

အကြောင်းအရာအတွက်၊ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် သက်ရှိများ၏ စွမ်းရည်များနှင့် လိုချင်သောရလဒ်များကို အခြေခံ၍ နည်းစနစ်များစွာကို အသုံးပြု၍ သက်ရှိများကို မွမ်းမံပြင်ဆင်ကြသည်။ ဤချဉ်းကပ်မှုအများအပြားတွင် သက်ရှိတစ်ဦး၏မျိုးရိုးဗီဇကုဒ်ကို တိုက်ရိုက်ပြောင်းလဲခြင်း ပါ၀င်သော်လည်း အခြားအရာများတွင် မျိုးရိုးဗီဇပြောင်းလဲမှုများနှင့် ဆက်စပ်လုပ်ဆောင်မှုများအား မြှင့်တင်ပေးသည့် အခြေအနေများတွင် ထည့်သွင်းထားသော သက်ရှိများ ပါဝင်နိုင်သည်။ 

GOF သုတေသနအဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့သည် မျိုးရိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာနှင့် ပဲ့ထိန်းဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ကို အသုံးပြု၍ သုတေသနအဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့က ကြက်ငှက်တုပ်ကွေးဗိုင်းရပ်စ်ကို ပြုပြင်မွမ်းမံပြီး ဖာရက်များကြားသို့ ကူးစက်နိုင်စေရန် လမ်းညွှန်ချက်ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ကို အသုံးပြု၍ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် လူအများ၏အာရုံစိုက်မှုကို စတင်ရရှိခဲ့သည်။ တွေ့ရှိချက်များအား လူသိရှင်ကြားထုတ်ပြန်ခြင်းသည် ကပ်ဘေးကပ်ရောဂါဖြစ်ပွားခြင်းအတွက် အသေးစိတ်ပုံစံကို ထုတ်ပေးခြင်းနှင့် ညီမျှသည်ဟူသော ကဏ္ဍအချို့တွင် လူထုက စိုးရိမ်ခဲ့ကြသည်။ နောက်ပိုင်းနှစ်များတွင် သုတေသနရန်ပုံငွေအဖွဲ့များ၊ နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် သိပ္ပံပညာရှင်များသည် ဓာတ်ခွဲခန်းဖန်တီးထားသော ပလိပ်ရောဂါကို မတော်တဆ သို့မဟုတ် တမင်တကာ လွှတ်တင်ခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် ဤလုပ်ငန်းကို တင်းကျပ်သော ကြီးကြပ်မှု လိုအပ်သည်ဆိုသည်ကို အခြေအတင် ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ 

အခြားနိုင်ငံများတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော သုတေသနကို ပံ့ပိုးပေးသည့် US ရန်ပုံငွေအေဂျင်စီများသည် ပြင်းထန်သောရောဂါဖြစ်စေနိုင်သော ကြက်ငှက်တုပ်ကွေးဗိုင်းရပ်စ်များ (HPAIV) ပါ၀င်သည့် GOF သုတေသနကို 2014 ခုနှစ်တွင် ခေတ္တဆိုင်းငံ့ထားခဲ့သည်။ ဆိုင်းငံ့ထားမှုကို ဒီဇင်ဘာ 2017 ခုနှစ်တွင် ရုတ်သိမ်းခဲ့သည်။ GOF ၏ သုတေသနပြုချက်သည် SARS-CoV-2 (COVID-19) ကပ်ရောဂါနှင့် ၎င်း၏ ပြိုင်ဆိုင်မှုရှိသော ဇစ်မြစ်ကြောင့် မီးမောင်းထိုးပြသည့် အခြေအနေသို့ ပြန်ရောက်သွားပါသည်။ သိပ္ပံပညာရှင်များနှင့် နိုင်ငံရေးသမားများသည် ကပ်ရောဂါသည် ဓာတ်ခွဲခန်းမှ အစပြုလာကာ GOF သုတေသနနှင့် ပတ်သက်၍ အရေးကြီးသော ပြဿနာများ ပေါ်ပေါက်လာသဖြင့် ကပ်ရောဂါသည် ပေါ်ပေါက်လာသည်ဟု ငြင်းခုံကြသည်။ 

အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေတယ်။

GOF ကို ကူးစက်နိုင်သော အေးဂျင့်များကို လေ့လာခြင်းသည် ရောဂါများကို နားလည်ရန်နှင့် ကြိုတင်ကာကွယ်မှုဆိုင်ရာ အစီအမံများ ဖော်ဆောင်ခြင်းအတွက် လေးနက်သော သက်ရောက်မှုများရှိသည်။ အိမ်ရှင်-ရောဂါပိုး အပြန်အလှန်တုံ့ပြန်မှု၏ အရင်းခံသဘောသဘာဝကို စူးစမ်းလေ့လာခြင်းဖြင့် သိပ္ပံပညာရှင်များသည် ဗိုင်းရပ်စ်များ မည်သို့ဆင့်ပွားပြီး အိမ်ရှင်များကို ကူးစက်ပုံကို ဖော်ထုတ်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ဤအသိပညာသည် လူနှင့်တိရစ္ဆာန်များတွင် ရောဂါကာကွယ်ရန် သို့မဟုတ် ကုသရန် ဗျူဟာများဖန်တီးရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေသည်။ ထို့အပြင်၊ GOF သုတေသနသည် ပေါ်ပေါက်လာသော ကူးစက်တတ်သောသက်ရှိများ၏ ကပ်ရောဂါဖြစ်နိုင်ချေကို အကဲဖြတ်နိုင်ပြီး ထိရောက်သောဆေးဘက်ဆိုင်ရာတုံ့ပြန်မှုများဖန်တီးခြင်းအပါအဝင် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးကို လမ်းညွှန်ခြင်းနှင့် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုဆိုင်ရာ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများကိုလည်း အကဲဖြတ်နိုင်ပါသည်။ သို့သော်၊ ဤသုတေသနပြုချက်သည် ထူးခြားသောအန္တရာယ်အကဲဖြတ်မှုနှင့် လျော့ပါးသက်သာစေရေးဗျူဟာများ လိုအပ်ပြီး သီးခြားဇီဝလုံခြုံမှုနှင့် ဇီဝလုံခြုံရေးအန္တရာယ်များပါလာနိုင်ကြောင်း အသိအမှတ်ပြုရန် အရေးကြီးသည်။

ရပ်ရွာကျန်းမာရေးအခြေအနေတွင်၊ GOF သုတေသနသည် လူသိများသောဗိုင်းရပ်စ်များ၏ပြောင်းလဲမှုများကိုကြိုတင်ခန့်မှန်းရန်အတွက်အရေးကြီးသောကိရိယာတစ်ခုအဖြစ်ဆောင်ရွက်သည်။ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော ဗီဇပြောင်းလဲမှုများကို မီးမောင်းထိုးပြခြင်းဖြင့်၊ ၎င်းသည် ပိုမိုကောင်းမွန်သော စောင့်ကြည့်မှုကို ပံ့ပိုးပေးကာ ဤပြောင်းလဲမှုများကို ချက်ခြင်းတုံ့ပြန်ရန် ရပ်ရွာလူထုအား အသိအမှတ်ပြုရန်နှင့် တုံ့ပြန်နိုင်စေမည်ဖြစ်သည်။ ရောဂါမဖြစ်ပွားမီ ကာကွယ်ဆေးများ ပြင်ဆင်ခြင်းသည် အသက်နှင့် အရင်းအမြစ်များကို ကယ်တင်နိုင်သည့် ဖြစ်နိုင်ခြေတစ်ရပ် ဖြစ်လာပါသည်။ သို့တိုင် GOF သုတေသန၏ အလားအလာရှိသော အန္တရာယ်များကို လျစ်လျူမရှုနိုင်ပါ။ ၎င်းသည် ၎င်းတို့၏မိခင်သက်ရှိများထက် ပိုမိုကူးစက်နိုင်သော သို့မဟုတ် ပြင်းထန်သောသက်ရှိများဖန်တီးခြင်း သို့မဟုတ် လက်ရှိရှာဖွေတွေ့ရှိမှုနည်းလမ်းများနှင့် ကုသမှုများကို မကိုင်တွယ်နိုင်သောသက်ရှိများပင်ဖြစ်စေနိုင်သည်။

GOF သုတေသနကို ဘေးကင်းလုံခြုံပြီး ကျင့်ဝတ်သိက္ခာရှိရှိ ဆောင်ရွက်ကြောင်း သေချာစေရန် အစိုးရများသည် အခြေခံအဆောက်အအုံနှင့် ပညာရေးတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် လိုအပ်ပါသည်။ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုနှင့် ဆေးဝါးများဆိုင်ရာ ကုမ္ပဏီများပါဝင်သည့် ကုမ္ပဏီများသည် ထုတ်ကုန်နှင့် ဝန်ဆောင်မှုအသစ်များ ဖော်ထုတ်ရန် ဤသုတေသနကို အသုံးချနိုင်သော်လည်း စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းနှင့် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ ရှုခင်းများကို ဂရုတစိုက် သွားလာရန် လိုအပ်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် ထိခိုက်ခံစားရသော ရပ်ရွာများမှ ပုဂ္ဂိုလ်များသည် ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရောဂါကာကွယ်ခြင်းနှင့် ကုသခြင်းမှ အကျိုးကျေးဇူးရရှိနေကြသော်လည်း ဤအားကောင်းသော သိပ္ပံနည်းကျ ချဉ်းကပ်မှုဝန်းကျင်ရှိ အလားအလာရှိသော အန္တရာယ်များနှင့် လူမှုအဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးငြင်းခုံမှုများကိုလည်း သတိပြုရပါမည်။ 

အမြတ်အစွန်း၏ သက်ရောက်မှုများ

GOF ၏ ပိုမိုကျယ်ပြန့်သောသက်ရောက်မှုများ ပါဝင်နိုင်သည်-

• ကျယ်ပြန့်သော ဇီဝသိပ္ပံနယ်ပယ်မှ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် သိပ္ပံနည်းကျ သီအိုရီများစွာအတွက် အဆင့်မြင့်စမ်းသပ်မှုများကို လုပ်ဆောင်နိုင်စေပြီး သက်ရှိဖြစ်စဉ်များကို ပိုမိုနက်ရှိုင်းစွာ နားလည်သဘောပေါက်စေပြီး ဆေးပညာ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် အခြားအရေးပါသောကဏ္ဍများတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုအသစ်များအတွက် အလားအလာများကို ဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။
• ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု အသုံးချပလီကေးရှင်းများစွာအတွက် နည်းပညာအသစ်များနှင့် ဆေးဝါးကုသမှုများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်းကြောင့် လူနာများ၏ ရလဒ်များ ပိုမိုကောင်းမွန်လာခြင်း၊ ပိုမိုစိတ်ကြိုက်ပြင်ဆင်ထားသော စောင့်ရှောက်မှုနှင့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ်များတွင် အလားအလာရှိသော ကုန်ကျစရိတ်များကို သက်သာစေပါသည်။
• ပလတ်စတစ်အမှိုက်ကို ဓာတုလောင်စာ သို့မဟုတ် အခြားကုန်ပစ္စည်းအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲရန် အီးကိုလီအား ပြုပြင်မွမ်းမံခြင်းကဲ့သို့သော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်၏အကျိုးအတွက် မျိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ ဇီဝသက်ရှိများအား စွန့်ပစ်ပစ္စည်းများကို စီမံခန့်ခွဲခြင်းနှင့် အလားအလာရှိသော စွမ်းအင်ဖြေရှင်းချက်များအား ဖြစ်ပေါ်စေသည်။
• ဇီဝလက်နက်များအဖြစ် အသုံးပြုရန်အတွက် ပြင်းထန်သောပစ်မှတ်ထားနှင့် ဆေးယဉ်ပါးသောရောဂါများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့နေသည့် ဆိုးသွမ်းသောအစိုးရများနှင့် အဖွဲ့အစည်းများသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာလုံခြုံရေးအန္တရာယ်များကို တိုးမြင့်လာစေပြီး ဇီဝလုံခြုံမှုအတွက် နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လိုအပ်ပါသည်။
• မျိုးရိုးဗီဇပစ္စည်းကို ပြုပြင်မွမ်းမံနိုင်မှု တိုးမြင့်လာခြင်းကြောင့် လူသားမျိုးရိုးဗီဇအင်ဂျင်နီယာ၊ ဒီဇိုင်နာကလေးငယ်များအကြောင်း ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ ငြင်းခုံမှုများနှင့် အလားအလာရှိသော ဥပဒေများကို ဖြစ်ပေါ်စေပြီး မလိုလားအပ်သော ဂေဟစနစ်ဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်များအတွက် အလားအလာများ။
• မျိုးရိုးဗီဇ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းနှင့် အံဝင်ခွင်ကျ ကုသမှုများမှတစ်ဆင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးသီးသန့်ဆေးပညာ ကြီးထွားလာခြင်းကြောင့် ပိုမိုထိရောက်သော ကုထုံးများဆီသို့ ဦးတည်စေပြီး လူမှုစီးပွားရေးအုပ်စုအားလုံးအတွက် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ၊ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုနှင့် သုံးစွဲနိုင်မှုဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများကို မြှင့်တင်ပေးပါသည်။
• မိုးခေါင်ဒဏ်ခံနိုင်သော သီးနှံများနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်သဟဇာတရှိသော ပိုးသတ်ဆေးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေခြင်းဖြင့် ရေရှည်တည်တံ့သော စိုက်ပျိုးရေးကို အထောက်အကူပြုနိုင်သည့် ဇီဝဗေဒပညာရပ်အတွက် အလားအလာကောင်းသည် အစာရေစာဖူလုံမှု တိုးမြင့်လာစေပြီး သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်မှု လျော့နည်းစေသည်။
• မတူညီသော ဒေသများနှင့် လူမှုစီးပွားရေးအုပ်စုများတစ်လျှောက် အဆင့်မြင့်ဇီဝသိပ္ပံနည်းပညာများနှင့် ကုသမှုများကို မညီမျှစွာလက်လှမ်းမီနိုင်ခြေသည် ကျန်းမာရေးကွာဟချက် ကျယ်ပြန့်လာကာ လူမှုရေးမငြိမ်သက်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။
• ဇီဝသိပ္ပံပညာ၏ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာနှင့် ပေါင်းစည်းခြင်းသည် စက်မှုလုပ်ငန်းသစ်များနှင့် အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများ ဖန်တီးခြင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်သာမက လုပ်သားစျေးကွက်တောင်းဆိုမှုအသစ်များနှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် သိသိသာသာ လုပ်သားအင်အား ပြန်လည်လေ့ကျင့်ပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။

စဉ်းစားရန်မေးခွန်းများ

• GOF သုတေသန၏အန္တရာယ်များသည် အကျိုးကျေးဇူးများထက် သာလွန်သည်ဟု သင်ထင်ပါသလား။
• ပုဂ္ဂလိကကုမ္ပဏီများသည် GOF သုတေသနပြုလုပ်ရန် ၎င်းတို့၏စွမ်းရည်ကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားသင့်သည်ဟု သင်ယုံကြည်ပါသလား သို့မဟုတ် GOF သုတေသနကို နိုင်ငံတော်အစိုးရဓာတ်ခွဲခန်းများတွင် ကန့်သတ်ထားသင့်သလား သို့မဟုတ် လုံးလုံးလျားလျား ပိတ်ပင်သင့်ပါသလား။