Medische desinformatie: hoe voorkomen we een infodemie?

• Auteur:
• auteursnaam

  Quantumrun-prognose
• 10 november 2022

Samenvatting inzicht

De recente toename van desinformatie over de gezondheidszorg, vooral tijdens de COVID-19-pandemie, heeft de dynamiek van de volksgezondheid en het vertrouwen in de medische autoriteiten opnieuw vorm gegeven. Deze trend heeft regeringen en gezondheidsorganisaties ertoe aangezet strategieën te bedenken tegen de verspreiding van valse gezondheidsinformatie, waarbij de nadruk werd gelegd op voorlichting en transparante communicatie. Het veranderende landschap van de verspreiding van digitale informatie brengt nieuwe uitdagingen en kansen met zich mee voor het beleid en de praktijk op het gebied van de volksgezondheid, wat de noodzaak van waakzame en adaptieve reacties onderstreept.

Medische des/verkeerde informatie context

De COVID-19-crisis heeft geleid tot een enorme toename van de verspreiding van infographics, blogposts, video’s en commentaar via sociale-mediaplatforms. Een aanzienlijk deel van deze informatie was echter gedeeltelijk juist of geheel onjuist. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft dit fenomeen geïdentificeerd als een infodemie en karakteriseert het als de wijdverbreide verspreiding van misleidende of onjuiste informatie tijdens een gezondheidscrisis. Verkeerde informatie beïnvloedde de gezondheidsbeslissingen van individuen, waardoor ze in de richting van onbewezen behandelingen of tegen wetenschappelijk onderbouwde vaccins werden gedreven.

In 2021 escaleerde de verspreiding van medische desinformatie tijdens de pandemie tot alarmerende niveaus. Het Amerikaanse Office of the Surgeon General erkende dit als een grote uitdaging voor de volksgezondheid. Mensen gaven deze informatie, vaak onbewust, door aan hun netwerken, wat bijdroeg aan de snelle verspreiding van deze niet-geverifieerde claims. Bovendien begonnen talloze YouTube-kanalen onbewezen en potentieel schadelijke ‘genezingen’ te promoten, zonder enige solide medische steun.

De impact van deze verkeerde informatie belemmerde niet alleen de inspanningen om de pandemie onder controle te krijgen, maar ondermijnde ook het vertrouwen van het publiek in gezondheidsinstellingen en deskundigen. Als reactie hierop hebben veel organisaties en overheden initiatieven gelanceerd om deze trend tegen te gaan. Ze concentreerden zich op het voorlichten van het publiek over het identificeren van betrouwbare bronnen en het begrijpen van het belang van op bewijs gebaseerde geneeskunde. 

Disruptieve impact

In 2020 leidde de opkomst van desinformatie over de volksgezondheid tot een belangrijk debat over de vrijheid van meningsuiting. Sommige Amerikanen voerden aan dat het noodzakelijk is om duidelijk te definiëren wie beslist of medische informatie misleidend is, om censuur en onderdrukking van ideeën te voorkomen. Anderen voerden aan dat het van essentieel belang is om boetes op te leggen aan bronnen en individuen die regelrecht desinformatie verspreiden door geen wetenschappelijk onderbouwde inhoud aan te bieden over zaken van leven en dood.

In 2022 bleek uit een onderzoek dat het algoritme van Facebook af en toe inhoud aanbeveelde die de mening van gebruikers over vaccinaties had kunnen beïnvloeden. Dit algoritmische gedrag leidde tot bezorgdheid over de rol van sociale media bij het vormgeven van de perceptie van de volksgezondheid. Bijgevolg suggereren sommige onderzoekers dat het verwijzen van individuen naar betrouwbare offline bronnen, zoals gezondheidszorgprofessionals of lokale gezondheidscentra, deze verspreiding van desinformatie effectief zou kunnen tegengaan.

In 2021 startte de Social Science Research Council, een non-profitorganisatie, The Mercury Project. Dit project is gericht op het onderzoeken van de uitgebreide gevolgen van de infodemie op verschillende aspecten, zoals gezondheid, economische stabiliteit en maatschappelijke dynamiek in de context van de pandemie. Het Mercury Project, gepland voor voltooiing in 2024, heeft tot doel kritische inzichten en gegevens te verschaffen aan overheden over de hele wereld, en zo te helpen bij het formuleren van effectief beleid om toekomstige infodemics te bestrijden.

Gevolgen voor medische des/verkeerde informatie

Bredere implicaties voor medische des / verkeerde informatie kunnen zijn:

• Overheden die boetes opleggen aan socialemediaplatforms en organisaties die moedwillig verkeerde informatie verspreiden.
• Kwetsbarere gemeenschappen worden het doelwit van schurkenstaten en actiegroepen met medische desinformatie.
• Het gebruik van kunstmatige-intelligentiesystemen om des-/desinformatie op sociale media te verspreiden (en tegen te gaan).
• Infodemieën komen steeds vaker voor naarmate meer mensen sociale media gebruiken als hun primaire bron van nieuws en informatie.
• Gezondheidsorganisaties richten zich met gerichte voorlichtingscampagnes op groepen die het meest kwetsbaar zijn voor desinformatie, zoals ouderen en kinderen.
• Zorgaanbieders passen hun communicatiestrategieën aan om onderwijs in digitale geletterdheid op te nemen, waardoor de gevoeligheid van patiënten voor medische desinformatie wordt verminderd.
• Verzekeringsmaatschappijen passen het dekkingsbeleid aan om de gevolgen van op desinformatie gebaseerde gezondheidsbeslissingen aan te pakken, wat gevolgen heeft voor zowel de premies als de dekkingsvoorwaarden.
• Farmaceutische bedrijven vergroten de transparantie bij de ontwikkeling van geneesmiddelen en klinische onderzoeken, met als doel het vertrouwen van het publiek op te bouwen en desinformatie te bestrijden.

Vragen om te overwegen

• Waar heb je je informatie vandaan tijdens de pandemie?
• Hoe zorgt u ervoor dat de medische informatie die u ontvangt waarheidsgetrouw is?
• Hoe kunnen overheden en zorginstellingen anders medische desinformatie voorkomen?