Ezi: na-enyere aka dozie nsogbu transplant akụkụ ahụ

N'ime nkeji iri ọ bụla, a na-agbakwunye mmadụ na ndepụta nchere ntụgharị nke mba. Ọtụtụ narị puku ndị ọrịa kwa ụbọchị na-eche onyinye akụkụ ahụ na-azọpụta ndụ ugbu a na USA naanị. Ọtụtụ n'ime ha nọ n'ọkwa dị iche iche nke imeju, obi, akụrụ, na ụdị ọdịda akụkụ ahụ ndị ọzọ. Ma kwa ụbọchị, 10 n'ime ha ga-anwụ na-eche a transplant na naanị banyere 22 transplants mere na USA kwa afọ (Donate Life). 

N'agbanyeghị uru mgbanwe mgbanwe akụkụ ahụ webatara na ngalaba ahụike, a ka nwere ntụpọ na usoro ya. Ọchịchọ maka akụkụ ahụ karịrị ego dịnụ (OPTN). Isi ebe a na-enweta akụkụ ahụ sitere n'aka ndị nyere onyinye nwụrụ anwụ. Ma gịnị ma ọ bụrụ na ọ dịghị ndị mmadụ mkpa ịnwụ ka ndị ọzọ dịrị ndụ? Gịnị ma ọ bụrụ na e nwere ụzọ anyị ga-esi eto akụkụ ndị a?

Ikike itolite akụkụ ahụ mmadụ n'ime embrayo anụmanụ emeela ka mmasị dị ukwuu n'ụwa nyocha. National Institute of Health (NIH) wepụtara nkwupụta na August 4th, 2016 na ha ga-enye ego maka nnwale nke chimeras, ụmụ anụmanụ na ụmụ mmadụ. Ha ebulila ọtụtụ ntuziaka ha gara aga maka nyocha mmadụ Stem Cell dabere na ụlọ nke chimeras “nwere ikike dị ukwuu maka ịre ọrịa, nnwale ọgwụ na ikekwe ntugharị akụkụ ahụ”. N'ihi nke a, nyocha banyere ojiji nke mkpụrụ ndụ stem mmadụ na anụmanụ etoola nke ukwuu n'afọ ndị na-adịbeghị anya, na ọbụna ọnwa (National Institute of Health).

Echiche

Juan Carlos Izipusua Belmonte, onye prọfesọ na Gene Expression Laboratory na Salk Institute for Biological Studies, depụtara n'isiokwu ya nke achọtara na Scientific American n'ọnwa Ọktọba ụzọ ụlọ nyocha ya si emepụta akụkụ ahụ mmadụ n'ime ezi. Ebumnobi nkọwa karịa maka nyocha a bụ ịgbanwe ọdịdị akụkụ ahụ site na anụmanụ gaa na mmadụ tupu ọ malite mmepe ma kwe ka ọ too ogologo oge. N'oge a, anyị nwere ike iwepụta ya ma jiri ya mee ihe maka ịkwanye mmadụ na-egosipụta ọdịda akụkụ ahụ.

Iji bido, ha na-ehichapụ ikike ezì imepụta akụkụ ahụ na-arụ ọrụ site na iji CRISPR/Cas9 enzymes na-emezi genome ya dị ka “mkpa”, nke na-ewepụ mkpụrụ ndụ ihe nketa maka imepụta otu akụkụ ahụ. Dịka ọmụmaatụ, n'ihe gbasara pancreas, enwere otu mkpụrụ ndụ ihe nketa a na-akpọ Pdx1 bụ nke na-ahụ maka ịmepụta pancreas n'ime anụmanụ niile. Ikpochapụ mkpụrụ ndụ ihe nketa a na-emepụta anụmanụ na-enweghị pancreas. Ikwe ka akwa fatịlaịza wee too ka ọ bụrụ blastocyst, a na-ewebata mkpụrụ ndụ pluripotent stem cell (iPSC) nwere ụdị mmadụ nke mkpụrụ ndụ anụmanụ ehichapụrụ gara aga na sel. N'ihe gbasara pancreas, nke a ga-abụ ntinye nke mkpụrụ ndụ stem mmadụ nwere mkpụrụ ndụ Pdx1 mmadụ. A ghaghị ịkụnye blastocyst a n'ime nne na-amụ nwa ma hapụ ya ka ọ tolite. N'ụzọ doro anya, nke a na-enye ohere ka blastocyst tozuo onye toro eto wee mepụta akụkụ ahụ na-arụ ọrụ, mana sitere na mmadụ kama ezì (Scientific American).

Ebee ka anyị nọ ugbu a?

Na 2010, Dr. Hiromitsu Nakauchi na Mahadum Tokyo na-eto nke ọma na òké nwere oke oke. Ha kpebikwara na iji iPSCs, n'adịghị ka cell stem embrayo, na-enye ụmụ anụmanụ ohere ịmepụta akụkụ ọhụrụ nke kpọmkwem maka mmadụ. Nke a na-abawanye ohere nke ịga nke ọma maka ntụgharị ka ọ na-ebelata ohere nke ịjụ. Ọ na-ebelatakwa nchegbu ụkpụrụ omume jikọtara ya na ịrụ ọrụ na ịnweta mkpụrụ ndụ sel embrayo, bụ nke na-anọgide na-arụ ọrụ nke ukwuu n'ihi ọdịdị nke mkpụrụ ndụ sel embrayo na-egbute, site na anụ ahụ nke nwa ebu n'afọ (Modern Farmer).

Juan Carlos Izipusua Belmonte na-ekwukwa na ndị na-eme nchọpụta na ụlọ nyocha ya enweela ihe ịga nke ọma n'ịzụlite anụ ahụ mmadụ na blastocyst n'elu ịgbanye mkpụrụ ndụ mmadụ n'ime embrayo ezì. Ha ka na-echere nsonaazụ site na ntozu oke nke embrayo, yana ikike sitere na steeti na ndị ọchịchị obodo ka ha gaa n'ihu n'ọrụ ha. Ka ọ dị ugbu a, a na-ahapụ ha ka ha hapụ ezì-mmadụ embrayo ime maka izu anọ, n'oge nke ha ga-eji anụmanụ chụọ àjà. Nke a bụ nkwekọrịta ha na ndị ọchịchị na-ahụ maka nhazi na-elele nnwale ha.

Izipusua Belmonte kwuru na ndị otu ya na-elekwasị anya ugbu a n'ịzụlite pancreas ma ọ bụ akụrụ, n'ihi na ha achọpụtalarị mkpụrụ ndụ ihe nketa na-amalite mmepe ya. Mkpụrụ ndụ ihe nketa ndị ọzọ adịchaghị mfe. Dịka ọmụmaatụ, obi nwere ọtụtụ mkpụrụ ndụ ihe nketa na-ahụ maka uto ya, na-eme ka ọ sie ike karị ịkụpụ ya nke ọma. Nke a pụtara na ikike a itolite akụkụ ahụ nwere ike ọ gaghị edozi nsogbu anyị niile na ntụgharị akụkụ ahụ, mana enwere ike naanị maka akụkụ ahụ ụfọdụ, ndị mmepe ha nwere ike ịhazi site na otu mkpụrụ ndụ ihe nketa (Scientific American).

Nsogbu ndị ahụ

Izipusua Belmonte na-atụle n'ụzọ miri emi oke na ike nke ngalaba a n'ime edemede Scientific American ya. N'ihe gbasara iji ezì eme ihe dị ka onye na-anọchi anya ya, akụkụ ahụ ezì nwere ike itolite ruo nha ọ bụla achọrọ iji nabata onye chọrọ ntụgharị ahụ, si otú a na-anabata maka ihe owuwu dị iche iche. Otú ọ dị, enwere nchegbu banyere oge ime ime nke ezi, nke bụ nanị ọnwa 4, ma e jiri ya tụnyere oge ọnwa 9 chọrọ maka ụmụ mmadụ. Ya mere, a ga-enwe nghọtahie na oge ọdịiche nke mkpụrụ ndụ sel mmadụ, nke na-achọkarị oge ọnwa 9 iji tozuo oke. Ndị ọkà mmụta sayensị ga-eme ka elekere dị n'ime nke mkpụrụ ndụ sel mmadụ ndị a gbanwee.

Nsogbu ọzọ na-agụnye iji iPSC dị ka isi iyi nke mkpụrụ ndụ stem mmadụ. Ọ bụ ezie na ịzere nchegbu gbasara ụkpụrụ na ịbụ onye akọwapụtara karịa sel embrayo, dị ka ekwuru na mbụ, iPSC adịchaghị akọ. Nke a pụtara na mkpụrụ ndụ sel ndị a nwere ụdị dị iche iche ugbua na embrayo ndị na-eto eto egosila na ha jụrụ ha dị ka ndị mba ọzọ. Jun Wu, onye na-eme nchọpụta na Gene Expression Laboratory na Salk Institute na Izipusua Belmonte, na-arụ ọrụ ugbu a n'ụzọ a ga-esi na-emeso iPSC na hormone nke na-eto eto iji "meghachi omume n'ụzọ kwesịrị ekwesị maka ọtụtụ mgbaàmà embrayo". Izipusua Belmonte na-ekwu na ka ọ dị ugbu a, ha egosila nsonaazụ na-ekwe nkwa na ọgwụgwọ a na-eme ka ọ dịkwuo mfe ịbanye na blastocyst. Ọmụmụ ihe a ka nọ na mmalite ya, Otú ọ dị, n'ihi ya, a ka amabeghị ihe ndị dị na ya, ọ bụ ezie na ha dị ka ihe na-ekwe nkwa.

Ọzọkwa, a ka nwere ọtụtụ nsogbu ndị ọzọ na ọmụmụ ihe ndị a. Pigs na ụmụ mmadụ enweghị njikọ evolushọn dị ka ụmụ mmadụ na oke, bụ ndị egosila uto na-aga nke ọma nke akụkụ ahụ mmadụ ruo taa. Ọ ga-ekwe omume na iPSC mmadụ nwere ike imeghari ka ọ ghara ịghọta ọdịiche dị na ndị ikwu ya, ma ọ bụrụ na ezì dị n'èzí nke ebe ahụ mgbe ahụ itinye aka na blastocyst nwere ike ọ gaghị ekwe omume. N'okwu a, a ga-enyocha ndị ọbịa anụmanụ ndị ọzọ (Scientific American).

Ihe gbasara ụkpụrụ omume

O doro anya na enwere nchegbu gbasara ụkpụrụ gbasara ụdị teknụzụ a. Eji m n'aka na ị chetụla ụfọdụ n'onwe gị mgbe ị na-agụ nke a. N'ihi ọbịbịa ya na nso nso a na ụwa sayensị, anyị amaghị n'ezie obosara nke ikike teknụzụ a. O kwere omume na ntinye nke iPSC mmadụ n'ime ẹmbrayo nwere ike gbasaa n'akụkụ ahụ ndị ọzọ, ikekwe ọbụna ụbụrụ. Kedu ihe na-eme mgbe anyị malitere ịchọta akwara na anụ ahụ mmadụ na ụbụrụ ezì, na-ekwe ka ezì nwee ike inwe echiche dị elu karịa nkezi ezi?

Nke a na-ejikọta na nchegbu na nhazi nke anụmanụ chimeric dị ndụ. A ga-ewere ezì a dị ka ọkara mmadụ? Ọ bụrụ na ọ bụghị, ọ bụghị naanị ezi, gịnị ka nke ahụ pụtara? Ebee ka anyị ga-esetịpụ ahịrị? Ọzọkwa, ọ bụrụ na ezì a nwere anụ ahụ mmadụ, ọ ga-abụ na ọ ga-enwe ike ịmalite ọrịa mmadụ, nke ga-abụ ọdachi maka nnyefe na mgbanwe nke ọrịa na-efe efe (Daily Mail).

Christopher Thomas Scott, PhD, Director nke Stanford's Program on Stem Cells in Society, Senior Research Scholar at the Center for Biomedical Ethics and now a worker of Nakauchi's, na-akọwa na ọrụ mmadụ na-aga n'ihu karịa naanị mkpụrụ ndụ dị na ụbụrụ. Ọ na-ekwu na “ha ga-eme ka ezì, ha ga-adịkwa ka ezì” na ọ bụrụgodị na ha nwere ụbụrụ e ji anụ ahụ́ mmadụ mee, ha agaghị amalite na mberede na-ekwu okwu ma na-arụ ọrụ dị ka mmadụ. Otú ọ dị, ọ dị mkpa ịmara na nke a nwere ike ọ gaghị abụ eziokwu maka anụmanụ ndị yiri mmadụ, dị ka chimps na gorillas. Ọ bụ n'ọnọdụ ndị a ka nnyefe dị otú ahụ na anụ ahụ mmadụ ga-adị egwu karịsịa ịtụle. Ọ bụ n'ihi nke a ka amachibidoro ụdị nnwale ndị a site na National Institute of Health ka a na-eme na primates, ebe ọ bụ na ramifications zuru oke nke iwebata mkpụrụ ndụ stem mmadụ ka amabeghị (Onye ọrụ ugbo nke oge a).

Usoro nke a bụ na anyị na-eto ezì n'ebumnobi nke iweta akụkụ ahụ ya na igbu ya bụ isiokwu nke esemokwu n'onwe ya. Echiche nke ugbo akụkụ ahụ na-emetụta ndị na-akwado ikike anụmanụ. E gosiputara ezi na-ekerịta ọkwa nke mmụọ na nhụjuanya anyị (Onye ọrụ ugbo nke oge a), n'ihi ya, a na-arụ ụka na iji ha naanị maka uto akụkụ ahụ mmadụ, iweta ha na ịhapụ ya ka ọ nwụọ bụ ihe jọgburu onwe ya (Daily Mail).

Nchegbu ọzọ gụnyere njikọ n'etiti anụmanụ chimeric. A maghị ka mwekota nke cell stem mmadụ n'ime anụmanụ ga-esi metụta usoro ọmụmụ nke anụmanụ ndị a. Dị ka ọ dị n'ụbụrụ, ọ ga-ekwe omume na ụfọdụ n'ime sel ndị a nwere ike ịkwaga n'usoro ọmụmụ kama, na-ekepụta, n'ọnọdụ ndị dị oke njọ, akụkụ ọmụmụ mmadụ na-arụ ọrụ nke ọma. Nke a ga-abụ ihe jọgburu onwe ya n'ụzọ doro anya na ọ ga-eduga n'ịmepụta spam na akwa mmadụ n'ime ezi nwoke na nwanyị nwere njirimara a. Ọ bụrụ na abụọ n'ime chimeras ndị a ga-alụ, nke a nwere ike iduga ọbụna n'okwu ikpe dị oke egwu ebe a ga-enwe nguzobe nke nwa ebu n'afọ zuru oke n'ime anụ ugbo (Scientific American)!