Գիտությունը սովի հետևում

Գիտությունը սովի, ցանկության և ավելորդ քաշի հետևում 

Աշխարհը կարծես պարադոքսալ խաչմերուկում է գտնվում սովի հարցում։ Մի կողմից, գրեթե 800 միլիոն մարդ կամ աշխարհի բնակչության ահռելի 10%-ը կանգնած է սաստիկ սովի և թերսնման հետ: Նրանք քաղցած են, բայց ուտելու քիչ կամ ընդհանրապես ուտելիք չունեն: Մյուս կողմից, գրեթե 2.1 միլիարդ մարդ գեր կամ ավելորդ քաշ ունի: Դա նշանակում է, որ երբ նրանք քաղցած են, նրանք շատ բան ունեն ուտելու։ Փայտի երկու ծայրերը տառապում են սովի անդիմադրելի գրգռումից՝ հակառակ չափսերով։ Մարդը բարգավաճում է չափից ավելի կերակրման արդյունքում: Մյուս խումբը թաթախում է ցավալի պակասի մեջ:  

Թվում էր, թե այդ ժամանակ աշխարհի սովի խնդիրը կլուծվի, գուցե կասկածելիորեն, եթե մենք բոլորս կարողանայինք հաղթահարել սննդի քաղցը: Ապագայում կարող է հայտնագործվել հրաշք հաբ կամ կախարդական բանաձև, որը կարող է մեկընդմիշտ հաղթահարել սովի խնդիրը: Դա կրկնակի մահացու հարված կհասցնի քաշի կորստի եկամտաբեր ոլորտին:  

Բայց հետո հարց է առաջանում՝ սա իրատեսակա՞ն ցանկություն է, թե՞ հիմարների դրախտավայր։ Մինչ մենք կհասնենք այդ ուտոպիստական ​​նպատակակետին, առավել ուսանելի և շահավետ կլինի նախ ավելի խորը պատկերացում կազմել գիտության և սովի հոգեբանության մասին:  

Բառարանը քաղցը սահմանում է որպես սննդի պարտադիր կարիք կամ սննդի կարիքից առաջացած ցավոտ սենսացիա և թուլություն: Սննդի հանդեպ անդիմադրելի փափագը ողջ մարդկային ցեղի, ինչպես նաև կենդանական թագավորության ընդհանուր հայտարարներից մեկն է:  

Հարուստ թե աղքատ, թագավոր կամ ծառա, ուժեղ թե թույլ, տխուր կամ ուրախ, մեծ թե փոքր, մենք բոլորս քաղցած ենք լինում՝ ուզենք թե չուզենք։ Քաղցը լռելյայն դիրք է մարդու մարմնի մեխանիզմում և այնքան նորմալ է, որ հազիվ թե երբևէ հարցնենք, թե ինչու ենք քաղցած: Մարդիկ հազիվ թե կասկածի տակ դնեն սովի պատճառն ու հոգեբանությունը։  

Գիտությունը փնտրում է պատասխաններ 

Բարեբախտաբար, գիտությունը մոտենում է սովի մեխանիզմների ավելի ամբողջական ըմբռնմանը:  

Սննդի հանդեպ բնազդային քաղցը, որը մեր մարմինը սնուցում է հիմնական գոյատևման համար, հայտնի է որպես հոմեոստատիկ քաղց, և այն պայմանավորված է միաժամանակյա ազդանշաններով: Երբ մեր էներգիայի մակարդակը սպառվում է, մարմնի հորմոնները ակտիվանում են և գրելինի մակարդակը, որոշակի քաղցի հորմոնը սկսում է աճել: Դա, իր հերթին, ստեղծում է ֆիզիոլոգիական սենսացիա, որը խթանում է սննդի կատաղի որոնումը: Այն ինքնաբերաբար սկսում է իջնել ուտելը սկսելուն պես, և ուղեղին ուղարկվում են տարբեր ազդանշաններ, որոնք վերացնում են քաղցը:   

Սովի կռիվն այդ դեպքում և՛ մտավոր է, և՛ ֆիզիկական: Քաղցն ու փափագը մղվում են մարմնի և մտքի միջոցով: Ազդանշանները բոլորը գալիս են մեր ներսից և պայմանավորված չեն սննդի կամ այլ գրավիչ արտաքին գրգռիչների առկայությամբ։ Այսպիսով, մեր ուղեղը սովի շղթայի կառավարման աշտարակն է, այլ ոչ թե մեր որովայնը կամ համի բշտիկները: Հիպոթալամուսը ուղեղի հյուսվածքի այն հատվածն է, որը մեզ ստիպում է սնունդ փնտրել: Այն կարող է արագ մեկնաբանել ազդակները, որոնք հոսում են բարակ աղիքներն ու ստամոքսը պատող հատուկ բջիջներից, երբ դրանց պարունակությունը ցածր է: 

Սովի մեկ այլ կարևոր ազդանշան մեր արյան գլյուկոզի մակարդակն է: Ինսուլինը և գլյուկագոնը ենթաստամոքսային գեղձի հորմոններ են և օգնում են պահպանել արյան գլյուկոզի մակարդակը: Ուժեղ ազդանշանները կամ տագնապային եղջյուրները հաղորդվում են ուղեղի հիպոթալամուսին, երբ քաղցը զրկում է օրգանիզմին կենսական էներգիայից:  

Ուտելուց հետո արյան գլյուկոզայի մակարդակը բարձրանում է, և հիպոթալամուսը ընդունում է ազդանշանները և տեղադրում է ցուցանակ, որը ցույց է տալիս լիարժեքությունը: Նույնիսկ երբ մեր մարմիններն ուղարկում են սովի այս ուժեղ ազդանշանները, մեր մարմինը կարող է որոշել անտեսել դրանք: Այստեղ է, որ բժշկությունը, գիտությունը և երբեմն անսովոր առողջապահական ծրագրերը փորձում են միջամտել այդ ազդանշաններին և խաթարել հաղորդակցության հոսքը մարմնի և ուղեղի միջև՝ բոլորը քաղցածության ազդանշանները քողարկելու կամ դրանք մեծացնելու համար, ըստ դեպքի: 

Վերահսկիչ այս գործոնը և քաղցի հորմոնները շփոթելու ունակությունը առանցքային դեր են խաղում գիրության դեմ պայքարում, որը Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը դասակարգել է համաշխարհային առողջության համաճարակ: Վերջերս հրապարակված Lancet հարցումը ցույց տվեց, որ աշխարհում ավելի քան երկու միլիարդ մարդ այժմ ավելորդ քաշ կամ գիրություն ունի: 

Աշխարհում գիրությունն ավելի քան կրկնապատկվել է 1980 թվականից ի վեր: 2014 թվականին ավելի քան 41 միլիոն երեխա գիրացել էր, մինչդեռ ամբողջ աշխարհի չափահաս բնակչության ապշեցուցիչ 39%-ն ուներ ավելորդ քաշ: Հակառակ տարածված ենթադրությունների, ամբողջ աշխարհում ավելի շատ մարդիկ են մահանում ճարպակալումից, քան թերսնումից և թերքաշից: Ըստ ԱՀԿ-ի, գիրության հիմնական պատճառը պարզապես կալորիաների և էներգիայի խիտ սննդի ավելցուկ օգտագործումն է, որը անհամաչափորեն հավասարակշռված է ֆիզիկական գործունեության և վարժությունների նվազման դեմ: 

Դոկտոր Քրիստոֆեր Մյուրեյը, IHME-ի տնօրենը և Հիվանդությունների գլոբալ բեռը (GBD) հետազոտության համահիմնադիրը, բացահայտեց, որ «գիրությունը խնդիր է, որն ազդում է բոլոր տարիքի և եկամուտների մարդկանց վրա, ամենուր: Վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում ոչ մի երկիր չի հասել հաջողության գիրության նվազեցման գործում»։ Նա կոչ արեց հրատապ քայլեր ձեռնարկել հանրային առողջության այս ճգնաժամը լուծելու համար։