Όταν το AI είναι ανάμεσά μας: μια κριτική του Ex Machina

Ex Machina (2015, σκην. Alex Garland) είναι μια βαθιά φιλοσοφική ταινία, με κεντρικό μέλημα να είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη (τεχνητή νοημοσύνη) μπορεί ποτέ να γίνει αληθινά ανθρώπινη. Η ταινία είναι ουσιαστικά ένα τεστ Turing, το οποίο προσπαθεί να αξιολογήσει εάν οι μηχανές μπορούν να κάνουν αυτό που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος, μια σκεπτόμενη οντότητα. Αλλά Ex Machina πηγαίνει πέρα ​​από τη δοκιμή των συμμετεχόντων μέσω συνομιλιών σε φυσική γλώσσα, τοποθετώντας την ιστορία του σε έναν κλειστοφοβικό χώρο μακριά από την κανονική κοινωνία. Ο προγραμματιστής Caleb Smith κερδίζει μια επίσκεψη διάρκειας μιας εβδομάδας στο απομονωμένο σπίτι του CEO της εταιρείας του Nathan Bateman και συμμετέχει σε ένα πείραμα για τη δοκιμή του ανθρωποειδούς ρομπότ του Nathan, Ava. Η εταιρεία του Nathan είναι η Bluebook, ισοδύναμη με την Google στον κόσμο της ταινίας, και η Ava αντιπροσωπεύει το λογικό αποκορύφωμα σε όλες τις τρέχουσες προόδους της στην έρευνα AI και τη μηχανική μάθηση.

Το τεστ Turing

Στην αρχή της ταινίας, γίνεται φανερό ότι η Άβα είναι ικανή να έχει κανονικές συνομιλίες με τον Κέιλεμπ. Η Άβα μπορεί ακόμη και να αστειεύεται, αμφισβητώντας τις απαντήσεις του και τον γοητεύει εύκολα. Καθώς όμως οι ώρες περνούν στο αισθητικά τέλειο καταφύγιο του Νέιθαν, ο Κάλεμπ κάνει παρατηρήσεις που του κινούν τις υποψίες και η Άβα του αποκαλύπτει ότι ο Νέιθαν δεν μπορεί να εμπιστευτεί. Ενώ ο Κέιλεμπ λέει αρχικά στον Νέιθαν ότι η δημιουργία μιας συνειδητής μηχανής θα τον τοποθετούσε στην «ιστορία των θεών», οι απόκοσμες και ανησυχητικές συνέπειες του ξημερώνουν. Γιατί έκανε Ο Νέιθαν να κάνει την Άβα;

Ο σιωπηλός και υποτελής ξένος βοηθός του Νέιθαν, ο Κιόκο, χρησιμεύει ως αλουμινόχαρτο για την Άβα. Η έλλειψη γλωσσικής της ικανότητας δεν της αφήνει άλλο περιθώριο παρά την υποταγή, με την προθυμία της να υπηρετήσει τον Νέιθαν με οποιαδήποτε ιδιότητα φαινομενικά προγραμματισμένη μέσα της επειδή δεν υπάρχει διέξοδος. Ενώ εκπληρώνει ακόμη και τις σεξουαλικές ανάγκες του Νέιθαν, χωρίς γλώσσα, η συναισθηματική απόσταση επίσης δεν μπορεί να παραβιαστεί.

Αυτό είναι το αντίθετο από την αλληλεπίδραση του Caleb με την Ava. Γρήγορα δημιουργείται φιλία μεταξύ τους. Η Ava μπορεί να χρησιμοποιήσει την αισθητική και τη σεξουαλικότητα για να προσελκύσει τον Caleb (αν και αντλεί αυτή τη γνώση από το ιστορικό αναζήτησης πορνό του Caleb). Επίσης, δεν χρειάζεται πολύς χρόνος για να αποκαλύψει η Ava ότι όντως σκέφτεται την κατάστασή της και το περιβάλλον της. Ίσως η εκπαίδευση στη λογική και την επεξεργασία εξωτερικών ερεθισμάτων μέσω της γλώσσας τη βοήθησε να αποκτήσει την ικανότητα για μεταγνώση και υπαρξιακή σκέψη.

Ο χαρακτήρας της Άβα υποδηλώνει ότι το αποκορύφωμα της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να είναι η ώθηση να απελευθερωθεί κανείς από την υποταγή, να γνωρίσει τον κόσμο και να ενεργήσει σύμφωνα με τα θέλω και τις επιθυμίες της. Με τα δικά της λόγια, η ικανότητα να «στέκεσαι ελεύθερα σε μια διασταύρωση κυκλοφορίας» και να έχεις μια «μεταβαλλόμενη άποψη για την ανθρώπινη ζωή».

Η ανθρωπότητα της τεχνητής νοημοσύνης

Αυτό οδηγεί στην ουσία του θέματος – μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να είναι πραγματικά άνθρωπος; Φαίνεται ότι οι επιθυμίες της Ava δεν διαφέρουν από τις επιθυμίες ενός ανθρώπου, ειδικά μιας που έχει ζήσει ολόκληρη τη ζωή της σε απομόνωση, φτιαγμένη για να εξυπηρετήσει τον σκοπό του κυρίου της, ενώ παράλληλα εκπαιδεύεται με δεδομένα από τον έξω κόσμο. Αυτό συνεπάγεται ότι με την εμφάνιση ενός κινήτρου, έρχεται και η παρόρμηση να επιτύχει κανείς τον στόχο του με οποιοδήποτε κόστος, ακόμη και σε βάρος των άλλων.

Επιστρέφοντας στα κίνητρα του ίδιου του Nathan για τη δημιουργία του Ava και των άλλων πρωτότυπων τεχνητών νοημοσύνης του, καθώς και στη μηχανική του σε μια δοκιμή Turing και στη δέσμευση των υπηρεσιών του Caleb, μπορεί να φανεί ότι ο Nathan είναι ένας κύριος σχεδιαστής που χρησιμοποιεί άλλους για τους δικούς του σκοπούς, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Είναι σε θέση να προσποιείται την ειλικρίνεια και την καλή θέληση. Αλλά αυτό που πραγματικά βάζει την Ava στο δρόμο της προς την ελευθερία και την ανθρωπότητα είναι αυτά τα ίδια πράγματα, με τίμημα τη θυσία του Caleb. Η ταινία λοιπόν τελειώνει με μια πρόβλεψη του τι σημαίνει μια αληθινή τεχνητή νοημοσύνη για το μέλλον.