DNK vaktsinalari: immunitetga sakrash

Kimda koʻk yoʻtal borligini bilasizmi? Difteriyami? Hib kasalligi? Chechakmi? Hechqisi yo'q, ko'pchilik buni qilmaydi. Emlashlar ushbu va boshqa ko'plab kasalliklarning oldini olishga yordam berdi. Bizning tabiiy immunologik armiyamizdan foydalanadigan tibbiy innovatsiya boʻlgan emlashlar tufayli,  zamonaviy insonlar oʻzlari hech qachon olmaydigan yoki oʻzlarida boʻlishi boʻlmagan kasalliklarga qarshi antitellarni olib yuradilar.   

Immunitet tizimida antikorlar virusga qarshi kurashda maxsus o'qitilgan tananing jangchilaridir. Ular mudofaa qo'riqchilari, B hujayralari deb ataladigan turli limfotsitlar tomonidan ishlab chiqariladi. Masalan, B hujayrasi virus antijeni bilan aloqa qilganda, u virusni yo'q qilish uchun belgilash uchun antikorlar ishlab chiqara boshlaydi. Bu antikorlar kelajakda qayta infektsiyani oldini olish uchun tanada mavjud bo'lib qoladi. Vaktsinatsiyalar ushbu jarayonni targ'ib qilmasdan kasallikni kasallikning alomatlarini zarar ko'rishga majbur qilmasdan ishlaydi. 

Emlashlarning son-sanoqsiz muvaffaqiyatlariga qaramay, baʼzi odamlar hali ham immunologik texnologiyadan foydalanishdan ehtiyot boʻlishadi. Zaiflashgan viruslardan foydalanadigan anʼanaviy emlashlarning qonuniy xavfi bu virus mutatsiyalari ehtimoli; viruslar tez va xavfli tarzda tarqalishi mumkin bo'lgan yangi shtammga aylanishi mumkin. Biroq, mening nabiralarim va nevaralarim emlangan vaqtga kelib, emlashlar yanada kuchliroq bo'ladi va bu xavfsiz ishlaydi.   

1990-yillardan boshlab DNK vaktsinalari hayvonlar populyatsiyasida foydalanish uchun sinovdan o'tkazildi va ishlab chiqildi. Klassik emlashlardan farqli o'laroq, DNK vaktsinalarida o'zlari himoya qiladigan yuqumli agentlar mavjud emas, ammo ular kasalliklarga qarshi antikorlarni yaratishda bir xil darajada samarali. Qanaqasiga? Virusning DNKsi klassik virusli antijenlarga o'xshash tarzda qayta ishlanishi mumkin, bunda virusli mexanizmlar tanada mavjud bo'lmaydi.   

Bundan tashqari, DNK vaktsinalari ko'proq darajada manipulyatsiya qilinishi va moslashtirilishi mumkin va kengroq harorat oralig'ida barqaror bo'lib, arzonroq va osonroq tarqatish imkonini beradi. DNK vaktsinalari antikor ishlab chiqarishni kuchaytirish uchun klassik emlash usullari bilan ham birlashtirilishi mumkin. Bu usul hayvonlarga, xususan, antikor darajasini oshirish uchun odatda koʻplab emlashlarni oladigan tijorat chorva mollariga qoʻllaniladigan emlashlar miqdorini kamaytirish uchun qoʻllanilgan. Foydasi: dastlabki bosqichda ishlab chiqarilgan kuchliroq antikorlar keyingi emlashni oldini oladi. 

Nima uchun 25 yil ichida DNK vaktsinalari asosiy emlash texnologiyasiga aylanmadi? Ushbu arzonroq va samaraliroq usulni hayvonlar salomatligi fanidan inson tibbiyotiga sakrashga nima to'sqinlik qilmoqda? Javob oddiygina ilmiy tushunishdagi zamonaviy cheklovlardir. 

Immun tizimi atigi 200 yil davomida oʻrganilgan, ammo uning murakkab jihatlari haligacha olimlar uchun jumboq boʻlib qolmoqda. Hayvonlar salomatligi bo'yicha olimlar bugungi kunda ham emlash turlari bo'yicha qanday va qayerda qo'llanilishini optimallashtirish uchun kurashmoqda; emlashning kuchi va ta'sir tezligi hayvonlarning o'ziga xos immun tizimi javoblari bog'liq har xil bo'ladi.

Bundan tashqari, tanada DNK vaksinalarini koʻrsatish qanchalik murakkab immun yoʻllari ishga tushishi toʻliq tushunilmagan. Baxtimizga, dunyo bo‘ylab olimlar har kuni ko‘plab kasalliklar va inson immun tizimiga oid bilim bo‘shliqlarini to‘ldirishda katta yutuqlarga erishmoqda. Ko'p o'tmay, DNK vaksinalari immunitetimizni o'zgartirib, kelajak avlodlarni himoya qiladi.