He aha te hononga o te whakapono me te ohanga?
He aha te hononga o te whakapono me te ohanga?
Ko te pepeha Amerika "In God We Trust" ka taea te panui i runga i nga moni US katoa. Ko te pepeha a Kanata, A Mari Usque Ad Mare (“Mai te miti e tae noa ’tu i te tahi miti”), no ’na iho mau tumu faaroo—Salamo 72:8: “E faatere oia i te tahi miti e tae noa ’tu i te tahi miti, mai te pape e tae noa ’tu i te hopea o te fenua”. Te ahua nei kei te haere tahi te karakia me te moni.
Engari kia pehea te roa? I te mau tau fifi i te pae faanavairaa faufaa, o te faaroo anei ta te taata e fariu atu no te faaruru?
Te ahua kaore.
Ko nga tuhinga mai i te Paanga Nui kei roto ko nga upoko penei "Kaore he Rush for the Pews" me "Kaore he pikinga o te haere ki te Haahi i te wa o te raru ohaoha". Ko tetahi pooti a Gallup i tangohia i te Hakihea 2008 kare he rereketanga o te haere ki te whakapono i waenganui i tera tau me era o mua, e kii ana "kaore rawa he huringa".
Ko te tikanga, he uaua ake i tera. Ko te whakapono o te tangata, ara, ko te mahi whakapono, te whakatapu, me te whakapono, kei raro i te tini o nga take-a-iwi-hinengaro.Ahakoa nga korero a nga pooti, ka rereke nga hua.He aha te mea mo te karakia ka huri ina he kino nga mea?
Hurihia te karakia, te waahi ranei?
Ahakoa he pono ko nga pikinga o te hunga haere ki te whakapono i roto i nga wero ohaoha kaore i te whakaata i te ahua o te iwi i te toharite, kei te rere ke. I roto i te rangahau i tapaina "Te Inoi mo te Paheketanga: Te Huringa Pakihi me te Whakapono Porotetani i te United States", David Beckworth, kaiako awhina ohaoha i te Whare Wananga o Texas State, i kitea he kitenga whakamiharo.
I kitea e ana rangahau i tipu haere nga huihuinga rongopai i te wa i paheke te haere a nga hahi matua i nga wa o te paheketanga. Ka taea e nga kaitirotiro whakapono te whakarereke i o raatau waahi karakia ki te rapu korero mo te whakamarie me te whakapono i roto i nga wa ohorere, engari ehara i te mea ko te rongopai e kukume ana i nga taangata hou.
He pakihi tonu te karakia. Ka piki ake te whakataetae ina he iti te ipu o te moni koha. Ka piki te hiahia mo te whakamarietanga whakapono, ko te hunga whai hua tino ataahua ka kukume i te mano tini. Ko etahi kaore i te tino mohio ki tenei.
Nigel Farndale o te Telegraph korerotia i te Hakihea 2008 i kite nga hahi i te United Kingdom i te piki haere o te hunga haere mai i te wa e tata mai ana te Kirihimete. I kii ia, i nga wa o te paheketanga, kei te huri haere nga uara me nga kaupapa matua: “Korero ki nga episekopo, piriti me nga vicar ka mohio koe kei te huri haere nga papa tectonic; kei te huri haere te ahua o te motu; kei te huri tuara tatou ki nga hiahia rawa o nga tau kua pahure ake nei, me te hiki i o tatou ngakau ki runga ake i te rangi wairua…Ko nga whare karakia he waahi whakamarie i nga wa raruraru”.
Ahakoa he pono tenei, he wa kino hoki i tino kukume mai nga tangata ki nga whare karakia, ka taea te kii na te wairua o te waa, ehara i te huringa roa o te whanonga. Ko te whakanui ake i te whakapono he wa poto, he ngana ki te aukati i nga kaupapa kino o te ao.
Ka piki ake te hunga tae mai engari kia pehea te roa?
Ehara i te mea na te raruraru putea anake ka kaha te piki haere o nga mahi rapu karakia. Ka taea e nga raruraru nui te tere ki nga piu. Ko nga whakaeke kaiwhakatuma i te 11 o Hepetema, 2011 i tino piki ake te hunga haere ki te hahi. Engari ahakoa ko te pikinga o te hunga i tae mai he paheketanga i runga i te radar i hua ake ai he pikinga mo te wa poto. Ahakoa i pakaru nga whakaeke kaiwhakatuma i te pumau me te whakamarie o te ao o Amerika, na te piki haere o te hunga haere me te hoko Paipera, kaore i mau tonu.
Ko George Barna, te kairangahau maakete o nga whakapono whakapono, i whai ake nga kitenga mai i a ia rōpū rangahau: "I muri mai i te whakaekenga, e hia miriona o nga Amelika he whare karakia, he kore whakapono ranei e tino rapu ana i tetahi mea hei whakahoki mai i te pumau me te whai tikanga o te oranga. Waimarie, he tokomaha o ratou i tahuri ki te whare karakia. Heoi, he iti noa iho o ratou i kite i tetahi mea e tino pai ana. te huri i te ora ki te hopu i to ratau aro me to ratau piripono".
He tirohanga o nga huihuinga whakapono ipurangi i whakaatu i nga awangawanga rite. Ua tapao te hoê taata haere i te fare pure i te mau parau i muri nei i te tau o te Rahi Rahi: “Ua ite au i te topa-rahi-raa i te feia i tae mai i roto i to ’u mau haamenemeneraa e inaha, aita te ino o te moni i tauturu. Kua miharo ahau ki enei mea katoa. Ki taku whakaaro me tino titiro tatou ki te Karaitiana Paipera me te tikanga o te noho marama ki tenei ao. Te mana‘o nei au e mea tia ia ui tatou ia tatou iho e te poro ra anei tatou i te parau apî maitai.
Ko tetahi i awangawanga kei kore e taea e nga hahi te kawe mai i te whakamarie ki te hunga e rapu ana; "Ka taea pea e nga tangata katoa i kikii i nga whare karakia i muri i te 9/11 ka kitea ko te nuinga o nga hahi kaore he whakautu pono mo a raatau patai? Tera pea ka mahara ratou ki tera, ka huri ke atu i tenei wa.
Ko te karakia he tino kaupapa hei tahuri atu ki nga wa o te raru e pirangi ai te tangata kia rongohia, kia whakamarietia, kia noho tahi. Ko te tikanga, ko te karakia te huarahi ki te whakamutu i te hunga ehara nei i te hunga mahi. Ka mahi mo etahi kaore mo etahi atu. Engari he aha te mea ka haere etahi tangata ki te karakia?
Ko te kore haumaru, ehara i te matauranga, ka akiaki i te whakapono
O te feia veve ana‘e, tei ore i ite i te haapiiraa e imi ra i te Atua aore ra te vai ra anei te hauti? Te ahua nei ko te koretake o te wa kei te heke mai, kaore i te angitu i roto i te oranga ka uru ki te whakapono.
He ako na nga kaimätai hapori Tatimana e rua, ko StijnRuiter, he kairangahau matua i te Netherlands Institute mo te Ako mo te Hara me te Whakaaetanga Ture, me Frank van Tubergen, he ahorangi i Utrecht, i hanga etahi hononga tino pai i waenga i te haere ki te whare karakia me te kore tauritenga ohaoha.
I kitea e ratou, ahakoa he iti ake te hunga mohio ki te whakapono, he iti ake to ratou kaha ki o ratau hoa whai matauranga e kaha ake ana te mahi torangapu. Taa ê atu i te reira, na te papu ore i te pae faanavairaa faufaa i roto i te mau faanahoraa faufaa e faarahi i te haereraa i te pureraa. “I roto i te mau fenua e ere te aifaitoraa i te pae totiale e te moni rahi, e haere pinepine te feia moni i te pureraa no te mea e nehenehe atoa ratou e ere i te mau mea atoa ananahi”. I roto i nga whenua toko i te ora, kua heke haere te hunga haere ki te whare karakia mai i te mea ka tukuna e te kawanatanga he paraikete whakamarumaru ki ona tangata whenua.
Ka akiaki te koretake ki te haere ki te whare karakia ina karekau he kupenga haumaru. I nga wa o te raru, ka kaha ake taua paanga; Ko te haahi he rauemi pono hei whakamuri hei arai, engari ko te nuinga mo te hunga kua whakapono kee. Kare te tangata e huri ohorere ake i te whakapono na te mea ka tupu nga mea kino i roto i o raatau oranga.
Ko te karakia hei tautoko
Mo te rapu tiaki, he pai ake te titiro ki te karakia ehara i te mea he whakahaere, engari he punaha tautoko. Ko te hunga e pa ana ki nga raru o te ao ka whakamahi pea i te karakia hei whakakapi mo te aukati, hei tauira, he paheketanga moni. Ko te haere ki te whare karakia me te inoi e whakaatu ana i nga hua whakakaha.
Kotahi te ako Te faaite ra oia e “te faahopearaa o te ereraa i te ohipa i nia i te feia faaroo, o te afaraa ïa i te rahi o to ’na faahopearaa i nia i te feia e ere i te haapaoraa”. Ko te hunga whakapono kua oti te tautoko ki te hoki mai i te wa e uaua ana nga wa. Ko nga hapori o te whakapono hei tohu mo te tumanako me te whakarato i te mahana me te whakamarie mo te hunga e mate ana.
Ahakoa karekau te tangata e kaha ake ki te whakapono i nga wa o te paheketanga ohaoha, ko te kaha o te kaha o te whakapono ki runga i te kaha o te tangata ki te pa atu ki nga uaua ka waiho hei akoranga kaha. Ahakoa te ahua whakapono o te tangata mo te oranga, he mea nui kia mau he punaha tautoko hei aukati i nga aitua.